Schaken met drie P’s op weg naar de Tweede Kamerverkiezingen

Let op de P’s. Winnaars en verliezers van verkiezingen kun je maanden van te voren zien aankomen. Het is simpelweg een kwestie van de drie P’s. Wie die op orde heeft, kan met een gerust hart de uitslag afwachten.

Er zijn een paar campagnewetten, uitgehard in de loop der jaren. Iedere campagneleider kent die uit het hoofd. Begin niet te vroeg, zeker niet als je op voorsprong staat. Wrijf niet in de vlek - als er een ‘ongelukje’ gebeurt, moet je het zo klein mogelijk zien te houden. Speel geen uitwedstrijd - blijf bij wie of wat je bent. ‘Keine Experimente’ - naar Adenauer’s oproep om in verkiezingstijd geen vreemde, onberekenbare sprongen te doen.

Dat zijn vooral tactische tips, aanwijzingen hoe tijdens een verkiezingscampagne te opereren.

Maar de belangrijkste kwestie - een vraag die een partij bij voorkeur al voor de start van de campagne helder moet hebben - is hoe het met de drie P’s staat: zijn Programma, Persoon en Presentatie op orde?

Heb je een heldere boodschap, een boodschap die resoneert? Wat is je politieke meerwaarde?

Heb je een aansprekende lijsttrekker, iemand die ook buiten de eigen min of meer vaste aanhang aantrekkingskracht uitoefent?

Kun je je verhaal op een overtuigende manier vertellen, slaag je erin je kiezers letterlijk doeltreffend te bereiken?

Een verkiezingscampagne is een af en toe cynisch, in elk geval berekenend schaakspel met drie P’s.

Wie alle P’s op orde heeft, gaat goede verkiezingen tegemoet. Meet het maar af aan de VVD-van-Mark-Rutte. Zowel in 2012 als in 2017 stond er een partij met een kloek verhaal, een dito leider en een dito presentatie. Hetzelfde gold vier jaar geleden voor GroenLinks en Jesse Klaver. Zowel bij Pechtold & D66 als het CDA van Buma zat het niet helemaal lekker met P, P & P.

Als een van de P’s mank loopt, gaat het Kamerzetels kosten. Wie herinnert zich niet hoe de SP een glanzende verkiezingsoverwinning ontging nadat een P [Persoon, lijsttrekker Emiel Roemer] begon te kraken? Misschien wel het duidelijkste voorbeeld leverde de PvdA in 2017. De P van Persoon [Lodewijk Asscher] was na de bloederige lijsttrekkersverkiezingen aangetast, de P van Programma was na de bezuinigingen onder Rutte III niet erg helder, de P van Presentatie [weer rode rozen?] overtuigde ook niet echt. Dat de partij onder tien Kamerzetels dook, kwam niet als een verrassing.

In de opmaat naar de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart zijn alle partijen al een tijdje druk bezig met de drie P’s. Dat het CDA aan het einde van het jaar Hugo de Jonge wisselde voor Wopke Hoekstra had alles te maken met zorg over de P van Persoon. Nou nog de andere twee P’s.

Na de deconfiture van vier jaar geleden maakte de PvdA veel werk van het Programma. Meer dan Asscher zelf was zijn achterban zich bewust van de belang van die ene P [Persoon]. Als nieuwe P zal veel van Lilianne Ploumen afhangen.

D66 dacht met Sigrid Kaag een sterkere Persoon als lijsttrekker te hebben dan met Rob Jetten - om te ontdekken dat de Presentatie van het Programma nog veel te wensen overlaat. In vergelijking met vier jaar geleden komen de drie P’s van GroenLinks niet erg uit de verf. Ook bij de SP blijft het tobben met de P’s, eigenlijk met alle drie.

Met Wilders’s drie P’s zit het op het eerste gezicht wel goed: een stevig boegbeeld (P), een niet mis te verstane koers (P) en een kloeke presentatie (P). Alleen: het is te veel een oude, bijna vlekkerige zwart-wit film geworden.

Zonder overdrijving laat zich ook de kabinetscrisis rond Rutte III verklaren door zorg over de P’s. Zelfs de VVD, de partij die na de toeslagenaffaire zo lang mogelijk ‘gewoon’ wilde doorregeren, hoopt met een zachte landing de schade voor alle P’s, inclusief die voor de Persoon van de lijsttrekker, tot een minimum te beperken.

D66 had geen andere keus: wie een lijsttrekker (P1) op pad stuurt met een pleidooi voor een ander soort leiderschap en een andere politieke cultuur (P2) kan alleen ten koste van de eigen geloofwaardigheid (P3) overgaan tot de orde van de dag. Voor het CDA lag het veel ingewikkelder, maar uiteindelijk gaf de schade aan twee van de drie P’s [Persoon en Programma] de doorslag. Hoe had Wopke Hoekstra anders het verhaal over ‘zorg voor elkaar’ moeten vertellen?

Hoe het met de P’s van Baudets Forum staat, kan iedereen invullen.

Jan Schinkelshoek, partner van het communicatiebureau Schinkelshoek & Verhoog, was campagneleider voor het CDA ten tijde van Ruud Lubbers. Hij was lid van de Tweede Kamer [CDA] en hoofdredacteur van de Haagsche Courant.