Europese Commissie: scoren in het laatste half jaar

Het jaar 2024 stond voor de Europese Commissie, onder leiding van Ursula von der Leyen, in het teken van afronden en overbruggen. Hoewel de Commissie gedurende een deel van het jaar in een demissionaire status verkeerde vanwege de Europese Parlementsverkiezingen in juni, werden er alsnog stappen gezet in de uitvoering van langetermijnstrategieën. Onderwerpen als migratie, klimaat, EU-uitbreiding en duurzaamheid domineerden de agenda.

Migratie: naar een eerlijker en efficiënter systeem

Op 10 april 2024 keurde het Europees Parlement het Pact inzake Migratie en Asiel goed, waarmee een nieuw kader werd gecreëerd voor het beheer van migratiestromen binnen de EU. Het pact introduceert verplichte solidariteit tussen lidstaten en efficiëntere procedures aan de buitengrenzen.

Deze hervormingen zijn bedacht om migratie op de lange termijn te normaliseren en beheersbaar te houden, met respect voor de Europese waarden. Het pact bouwt voort op eerdere voorstellen en onderhandelingen die sinds 2010 gaande zijn, met als doel een geïntegreerd migratiebeleid te realiseren.

In juni 2024 versterkte de EU haar samenwerking met Servië om de migratiedruk op de Westelijke Balkanroute te verlichten. De overeenkomst omvat gezamenlijke grenspatrouilles met Frontex en efficiëntere terugkeeroperaties.

De implementatie van eerder afgesloten deals, denk aan de Tunesië-deal van 2023, blijft tegelijkertijd een punt van zorg. De samenwerking had als doel om de irreguliere migratiestroom te verminderen, maar de praktische uitvoering baart zorgen over de mensenrechtensituatie.

Voor de periode 2024-2029 wil de EU blijven investeren in humane opvang, samenwerking met transitlanden en het openen van legale migratieroutes om arbeidsmarkten binnen de EU te versterken.

Hoekstra in Doha

Tijdens de VN-klimaatconferentie in Doha (COP29) in mei 2024 benadrukte Wopke Hoekstra, de EU-commissaris voor Klimaatactie, het belang van samenwerking met het bedrijfsleven om klimaatdoelen te bereiken. Hij pleitte voor een evenwicht tussen ambitieuze klimaatmaatregelen en het behoud van concurrentiekracht van Europese bedrijven, en benadrukte de noodzaak van partnerschappen om de groene transitie te versnellen.

Een belangrijk onderdeel van de Europese aanpak was de invoering van het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Dit mechanisme zorgt ervoor dat geïmporteerde goederen worden belast op basis van hun CO2-uitstoot. Dit zou Europese bedrijven beschermen tegen oneerlijke concurrentie. Hoewel CBAM wordt gezien als een belangrijke stap, heeft het ook tot enige spanningen geleid met handelspartners zoals de VS en China.

Voor de komende jaren werkt de EU aan een Clean Industrial Deal om de industrie groener te maken, zonder banenverlies te lijden.

Green Deal: Vooruitgang in duurzaamheid

In 2024 zette de Europese Commissie stappen in de uitvoering van de Net-Zero Industry Act, een kernonderdeel van de Green Deal. De focus lag op het versterken van de productiecapaciteit voor schonere technologieën zoals zonnepanelen, windturbines en batterijen. Dit zou toegankelijk gemaakt worden door de vergunningsprocedures te vereenvoudigen en strategische projecten prioriteit te geven.

Een belangrijk doel was het uitbreiden van de CO2-opslagcapaciteit, met plannen om in 2030 al 50 megatron aan C02 per jaar op te slaan. Ook werden er Net-Zero Industry Academies opgericht om de arbeidsmarkt klaar te stomen voor de energietransitie. Daarnaast stimuleerde de Commissie innovatie om experimentele zones te creëren waar nieuwe technologieën kunnen worden getest.

European Health Union

De COVID-19-pandemie benadrukte de noodzaak van een gecoördineerde Europese aanpak van gezondheidscrises. In mei 2024 nam de Commissie een mededeling aan over de Europese Gezondheidsunie, waarin de vooruitgang van de afgelopen vier jaar werd belicht.

Belangrijke initiatieven omvatten de EU-vaccinstrategie en de oprichting van de Europese Gezondheidsdataruimte, die de toegang tot de gezondheidszorg en onderzoek verbeteren. Deze ontwikkelingen zijn het resultaat van gezamenlijke inspanningen om de veerkracht van de EU op gezondheidsbeleid te versterken.

Uitbreidingspakket 2024

In oktober 2024 presenteerde de Europese Commissie haar jaarlijkse uitbreidingspakket. Kandidaat-lidstaten zoals Oekraïne, Moldavië, Albanië en Noord-Macedonië werden geprezen om hun vooruitgang. Oekraïne en Moldavië blijven, mede vanwege de geopolitieke situatie, strategische prioriteiten. De eis van hervormingen op het gebied van corruptiebestrijding, democratische instellingen en rechtsstaat blijft hierbij een 'non-negotianable' voorwaarden.

De Commissie benadrukte ook dat de uitbreiding moet samengaan met interne hervormingen binnen de EU. Von der Leyen wees op het belang van hervormingen zoals het versoepelen van de besluitvorming in de Raad.

Steun aan Oekraïne

De Europese Commissie blijft vastberaden in haar steun aan Oekraïne en tegelijkertijd haar druk op Rusland. De EU heeft sinds het begin van de oorlog €2,7 miljard aan humanitaire hulp verleend, waaronder voedsel, water, onderdak en medische voorzieningen, met focus op kwetsbare groepen en door de winter getroffen regio's.

Tegelijkertijd blijft de Commissie druk uitoefenen op Rusland met verschillende sancties, gericht op energie, technologie en financiële sectoren, en het bevriezen van tegoeden van verantwoordelijken voor oorlogsmisdaden. Hiermee onderstreept de EU haar rol in het beschermen van Oekraïne en het versterken van de Europese geopolitieke positie.

Nieuwe Commissie

De Europese Commissie blikt terug op een jaar van vooruitgang, maar ook met onvoltooide ambities. De nieuwe Commissie heeft inmiddels een lijst met zeven ambitieuzen prioriteiten gedeeld voor de periode van 2024-2029. Voor de komende vijf jaar ligt de lat hoog!

Hanna Nieuwenhuizen is redacteur-analist voor het Montesquieu Instituut.