Kabinetsformatie: besluitvorming

Dat partijleden zich mogen voor of tegen regeringsdeelname van hun partij uitspreken is vrij uitzonderlijk. In 2012 gebeurde dat nog wel bij de PvdA. Na de formatie 2017 werden echter in enkele partijen leden alleen geïnformeerd over het inhoudelijke resultaat, maar was er geen besluitvorming.

In de PvdA is het sinds 1981 gebruikelijk dat leden uitdrukkelijk beslissen over kabinetsdeelname en ook bij D66 was dat in het verleden het geval. In 2005 stond verder in die partij de vraag ter discussie of de bestaande coalitie moest worden voortgezet na verwerping van een grondwetsvoorstel. Het CDA belegde in 2010 voor het eerst in zijn bestaan een congres waarin de leden zich konden uitspreken over het met VVD en PVV bereikte regeer- en gedoogakkoord. Formeel ging het toen om een advies aan de Tweede Kamerfractie.

In de vooroorlogse periode belegde de SDAP in 1939 ook al een congres om over deelname aan het kabinet-De Geer II te beslissen. In 1913 was regeringsdeelname al voor de formatie afgewezen.

Het misverstand bestaat nog wel eens dat de formatie in 1977 mislukte vanwege verzet in de partijgelederen van de PvdA. Er is toen echter wel een PvdA-congres gehouden, maar dat was op een moment dat de formatie van een tweede kabinet-Den Uyl al was mislukt. Wel ontstond er in 1977 een conflict in de PvdA tussen Kamerfractie en partijraad over de afgesproken zetelverdeling in het beoogde kabinet.