Zo anders ook weer niet

Iedere kabinetsformatie is anders, dat is een waarheid als een koe. De uitgangspositie is altijd anders, de voorgeschiedenis heeft invloed, er zijn vaak andere 'spelers', de omstandigheden verschillen.

De huidige formatie heeft wel enkele bijzonderheden, maar niet alles was zo anders als het leek. Het kwam bij een formatie met meer dan twee partijen echter zelden voor dat één partij na intensieve onderhandelingen afhaakte, zoals nu met GroenLinks het geval was. In 1973 deed de CHU dat, al waren de inspanningen van die bondgenoot van ARP en KVP om als gedoger toe te treden tot het kabinet-Den Uyl niet zo groot geweest.

De wisseling in 1973 had slechts geringe betekenis voor de formatie en dat was nu wel anders. Bij deze formatie zorgde het inruilen van GroenLinks voor de ChristenUnie voor een totaal ander beeld. Het zal ook tot een geheel ander kabinet leiden dan door informateur Schippers was beoogd.

Dat de tweede partij bij voorbaat werd uitgesloten, was evenmin lang niet voorgekomen. Het gold eerder alleen voor de SDAP (voor 1940). Dat de tweede partij (nu de PVV) 'slechts' 20 zetels heeft, is eveneens uniek. Net als de slechts 33 zetels voor de grootste fractie.

Dat er tussentijds 'vakantie' was, lijkt bijzonder maar is dat niet helemaal. In 1977 gingen zowel Van Agt als Den Uyl tussendoor (soms) even op buitenlandse vakantie. De formatie liep toen wel door, zoals dat door de werkzaamheden van informateur Zalm ook dit jaar het geval was. Het beeld was nu wel dat er een volledige pauze was, maar dat gold alleen voor de onderhandelingen. Onverstandig leek me enige rust overigens niet, gelet op de intensieve verkiezingscampagne, eerder dit jaar.

Dat er werd gelekt, is evenmin uitzonderlijk. Ook daarvan waren er vooral voorbeelden in de formatie van 1977 toen (progressieve) leden van de CDA-fractie soms notulen in handen van PvdA-collega's lieten komen. In de formatie van 2003 tussen CDA en PvdA leidde het gebruik bij het CDA van de 'blackberry' tot het strategisch lekken van PvdA-standpunten.

Een locatie buiten het Binnenhof zagen we eveneens bij eerdere formaties, al is het Johan de Witthuis aanzienlijk dichterbij dan Lauswolt bij Beetsterzwaag (in 2006/2007). In een verder verleden werd er soms thuis in Wassenaar onderhandeld bij informateur Beel. Het befaamde Akkoord van Wassenaar in de formatie 1963 was er het resultaat van. In 1977 waren de onderhandelingen soms in het Catshuis en in 1965 op het ministerie van Algemene Zaken.

Of er bij portefeuilleverdeling, nieuwe posten en personen verrassingen komen, valt nog te bezien. De kans daarop is er zeker. Nieuwkomers zijn uiteraard onvermijdelijk, gezien de toetreding van drie partijen die nu nog niet regeren. En het is zeker denkbaar dat iemand dan in het Haagse terugkeert (Arie Slob, Pieter van Geel), zoals in het verleden bijvoorbeeld Voorhoeve (1994) en Brinkhorst (1999) hun rentree maakten.

Het ware verhaal over de lange formatie zal nog wel even op zich laten wachten. Dat er veel boeiends is te beschrijven, is nu al duidelijk. Iedere formatie is uniek.