Academie voor de Rechtsstaat: “Onmisbaar in populistische tijden”

Rond de vijftig ambtenaren en journalisten hebben zich sinds de start van de Academie voor de Rechtsstaat gezamenlijk verdiept in rechtsstatelijke issues. Met de vierde editie voor de deur heeft de leergang zijn vorm gevonden. Tijd voor een tussenstand.

Een belangrijk onderdeel van de leergang is de opbouw in zeven modules, elk bestaande uit een dag waarin basiskennis, praktische dilemma’s en verdiepende discussies samenkomen. Iedere module staat centraal rond een specifiek rechtsstatelijk thema, zoals de beginselen van de rechtsstaat, luisteren naar de burgers, grondrechten, openheid en controle, vertrouwen, het leren van fouten en ministeriële verantwoordelijkheid, en integriteit. Tijdens elke sessie wisselen theorie en praktijk elkaar af: er wordt kennis gedeeld via wetenschappelijke presentaties en reflecties, en deelnemers werken in groepsverband aan casussen. Daarbij staat de praktijkbeleving hoog in het vaandel, want bijna elke lesdag wordt een ander instituut uit de rechtsstaat bezocht, zoals de Eerste of Tweede Kamer, de Raad van State, de Ombudsman of het Kabinet van de Koning.

“Wat mij betreft verplichte kost voor iedereen die werkzaam is in het publieke domein”, en “onmisbaar in populistische tijden” zo luiden twee aanbevelingen van deelnemers. Met een gemiddeld eindcijfer van een 8.1 slaagt de leergang in haar doelstelling om de rechtsstatelijke cultuur te versterken door mensen, die zelf meewerken aan de democratie, onder te dompelen in rechtsstatelijke kennis en discussies. “Een interactieve leergang met een steile leercurve” en “een mooie basis onder mijn ambtelijk vakmanschap” luidde het oordeel van twee ambtelijke deelnemers. Ook deelnemende journalisten zijn enthousiast: “Spot on wat betreft actualiteit en toepassing in mijn dagelijks werk”, oordeelt een van hen.

De leergang heeft na anderhalf jaar haar definitieve vorm gevonden. In de tweede editie werd het aantal modules nog uitgebreid van vijf naar zeven, in de derde leergang was het alleen nog een kwestie van bijschaven en actualiseren. Zo misten sommige deelnemers voorheen het overzicht van de samenhang binnen de rechtsstaat. Daarom is er nu meer aandacht voor processen die de diverse instellingen met elkaar verbinden, zoals het wetgevingsproces en de beleidscyclus. “Goed om dat eens een keer zo helder op een rij te krijgen qua stappen” was een reactie.

De verhouding wetenschap/praktijk is verbeterd door meer praktijk in te voegen. Zo zijn de instellingsbezoeken uitgebreid van vier naar zeven. “Door de bezoeken kijk ik nu echt anders naar instellingen als de Ombudsman en de Raad van State. Ik voelde hier veel afstand bij, dat is veranderd doordat je mensen spreekt die daar met veel bevlogenheid werken,” aldus een deelnemer. “Het bezoek aan de Tweede Kamer maakte de koppeling tussen theorie en praktijk erg mooi”, vond een ander.

De gemengde groep van journalisten en diverse ambtenaren werd als een van de pluspunten van de leergang ervaren. “Goed om uit je eigen bubbel te stappen. De diversiteit aan deelnemers was zeer waardevol voor iedereen,” zo meldt een deelnemer in de eindevaluatie. Zo zorgde de deelname van journalisten, gesubsidieerd door de Stichting Democratie en Media voor eyeopeners: “Erg leuk dat de journalisten uit de groep toelichting op hun werk wilden geven. Dit gaf een waardevolle kijk in de keuken en een goed gesprek in de groep daarover!” Sinds de derde editie neemt er ook een ervaringsdeskundige (met uitgebreide ervaring met een falende overheid) deel aan de leergang, wat zorgt voor nog meer diversiteit in de groep. Het doel hiervan is dat de deelnemers leren van elkaars perspectief.

Zo geven de evaluaties en de actualiteit steeds aanleiding om de leergang bij te schaven. De nieuwe editie van de Academie voor de Rechtsstaat start op 9 mei. Meer informatie en inschrijvingen hier: Leergang Academie voor de Rechtsstaat - Universiteit Leiden