De regering-Sanchez in tijden van corona

“Wij moeten nu extra lantarenpalen uitzoeken, om die Sanchez met al dat rode gespuis van zijn kabinet aan op te knopen!” Aldus een oproep aan de Whatsapp-kennissen van de moeder van een nonnetje. Midden onder de virus-ramp die Spanje al 28.000 doden heeft gekost; plus een economische ellende waar de socialisten/NieuwLinks coalitie van premier Sanchez even wanhopig tegen opbokst. Het is een teken aan de wand dat de haatpropaganda van extreemrechts steeds meer gehoor vindt bij conservatieve katholieken -- de achterban van de voormalige regeringspartij Partido Popular (PP).

De mini-betogingen van afgelopen dagen, zoals de 400 dames en heren in Madrid die hun merkkledij afdekten met patriottische vlaggen om voor het hoofdkwartier van de socialistische partij samen te scholen en een koorzang aan te heffen van “misdadige regering!” en “weg met Sanchez!”, worden opgetrommeld door HazteOir (“Laat van je Horen”). Die organisatie laat haar schaamlapje van ultrakatholieke dogma’s regelmatig vallen om als handlanger van de (neo)fascistische partij Vox op te treden.

De rechtse oppositie gebruikt de doden van het coronavirus als een stormram om de regering onderuit te halen. Macarena Olona, woordvoerdster van de Vox-fractie in de Kamer, verzekert dat “dit kabinet van socialisten en communisten de euthanasie, die zij aan Spanje willen opdringen, alvast op de meest wrede manier toepast via het voldongen feit van de duizenden doden in de bejaardentehuizen.” Een vreemde gedachtenkronkel, gezien het feit dat het toezicht op die tehuizen al een kwarteeuw geleden is overgegaan van de landsregering naar de regio-besturen; en dat deze verantwoordelijkheid in Madrid, waar verreweg de meeste bejaarden aan het virus zijn gestorven, sinds 2002 in handen ligt bij de rechtse PP-partij.

Madrid is de dichtstbevolkte plek in Spanje, met 5418 inwoners per vierkante kilometer, gevolgd door Barcelona. Die opeenhoping van bewoners, plus de Spaanse gewoonte om elkaar op de lip te zitten en/of te omarmen, reikt een gedeeltelijke verklaring aan voor de ontploffing van coronabesmettingen in dit land. Maar nog meer het gebrek aan beschermingsmiddelen en testkits bij hospitalen en tehuizen, waardoor Madrid (met 32% van de doden) en Barcelona (met 22%) meer dan de helft van de tragedie veroorzaakten. En dat verwijst naar het beleid van hun regio-besturen: dit zijn de twee die in heel Spanje het minst besteden aan openbare ziekenzorg.

In Madrid, met zijn stijgende bevolkingscijfers, promoveert de PP particuliere klinieken. Die investering werd de afgelopen vier jaar opgetrokken met 19,4 %. Maar de volksgezondheid, die veel meer patiënten verzorgt, moest het doen met 6,4% -- en met 4500 artsen/verplegers en 3000 hospitaalbedden minder. In Catalonië hadden de separatistische bestuurders de uitgave voor ziekenzorg al met 17% ingekrompen in de periode 2011-2014. Resultaat: in 2019 gaf de PP in Madrid 1213 euro per inwoner uit; de separatisten in Barcelona hielden het op 1160 euro -- beiden onderaan de Spaanse ranglijst.

Een schandalig recordcijfer: vanwege het tekort aan beschermingsmiddelen zijn 51.000 artsen en verpleegsters besmet geraakt (en 59 van hen overleden), verreweg de grootste groep onder de 233.000 geregistreerde coronavirus-patiënten. Geen wonder dat in heel Spanje, elke avond om 8 uur, vanaf de balkons het applaus blijft opklinken voor het overwerkte ziekenhuispersoneel.

PP en Vox hopen en bidden dat deze misdadige regering van het rode gespuis ten onder zal gaan aan “de verontwaardiging van het Spaanse volk” over de virus-ramp plus de ingezakte economie. Tot dusver geven opiniepeilingen weinig aanwijzingen in die richting. De Spanjaarden menen voor zo’n 49 % dat dit kabinet het niet meer, noch minder beroerd doet dan andere regeringen, en voor zo’n 20% dat Sanchez het er nog iets beter van af brengt dan anderen; terwijl net aan 30 % vindt dat deze regering het slechter aanpakt. (Bij de laatste verkiezingen kregen PP en Vox samen 36% van de stemmen.) Verder onderstrepen alle enquêtes sinds de virus-ramp begon dat 75-80% van de bevolking alle politici smeekt om Spanje samen uit de put te trekken, en grieven pas later af te rekenen.

Niettemin schuift de PP-leider Pablo Casado de “schuld” voor de virus-ramp af op het coalitiekabinet van Sanchez. Vox houdt het, net als Trump, op “dat Chinese virus”, maar laat evenmin geen ogenblik ongebruikt om Sanchez dwars te zitten. De separatistenleider Torra in Barcelona liet weten dat er minder mensen aan het virus zouden zijn gestorven, als hij zijn Catalaanse Republiek had kunnen instellen. Alle drie stemden afgelopen woensdag in het parlement tégen de verlenging van de noodtoestand in Spanje, die de regering heeft toegestaan om ruim 200 maatregelen tegen de epidemie en haar economische naweeën af te kondigen. Intussen zijn de lange rijen voor de deuren van de voedselbanken in Barcelona verdubbeld, en in Madrid verdrievoudigd.

Ter herinnering: de socialist Pedro Sanchez kwam in Juni 2018 aan de macht via een motie van wantrouwen tegen premier Rajoy wegens de onverbloemde corruptie in zijn PP. Maar zelfs Sanchez-2 na de verkiezingen van November 2019 kan nog altijd geen eigen staatsbegroting uitvoeren: die is in de Kamer weggestemd doordat de separatisten overliepen naar het rechtse blok om Sanchez te torpederen. Zo blijft Spanje voortstrompelen met het herhaald verlengde staatsbudget van het laatste PP-kabinet. En nu de virus-ramp alle beschikbare middelen gaat opslokken, houdt Sanchez weinig armslag over voor eigen initiatieven in een nieuwe begroting. Als die er ooit gaat komen.

Want naast het probleem dat hij geen medewerking of tolerantie van rechts kan verwachten, pakt hij zelf de samenwerking met (ex)bondgenoten en andere sociale groepen met twee linkerhanden aan. Afgelopen week, in een koehandel met een radicaal-Baskische Kamerfractie, liet Sanchez opeens aankondigen dat hij de hele arbeidswetgeving ging schrappen -- zonder eerst de werkgeversbond, de vakcentrales, of zelfs maar zijn eigen ministers te raadplegen. Enkele uren later werd die bevlieging weer ingetrokken, maar zijn politieke en sociale relaties blijven beschadigd. Als Sanchez-2 vroegtijdig ten einde komt, kan dat evenveel te wijten zijn aan eigen tekortkomingen, als aan het gifgehalte van de propagandaoorlog die de oppositie voert.

Robbert Bosschart is specialist in de Spaanse politiek. Hij was jarenlang NOS-correspondent in dat land en heeft verschillende boeken uitgebracht over Spanje.