Voorzitter Frankrijk: Het begin van de verkiezingscampagne

‘Herstel, Macht, Saamhorigheid.’ Dat waren de buzzwords waarmee Emmanuel Macron op 9 december de prioriteiten voor het Franse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie in de eerste helft van 2022 samenvatte. Een sterker Europa, zo lijkt het, zowel binnen de grenzen van de Unie als naar buiten. Het Franse voorzitterschap duurt uiteraard een half jaar, maar het zou kunnen dat Macron het maar voor de helft uit mag zitten. De eigen Franse bevolking gaat namelijk in april, halverwege het voorzitterschap, naar de stembus om een president te kiezen. Zijn grootste uitdagers, Eric Zemmour en Marine Le Pen, stellen zich verkiesbaar met stevig nationalistische programma’s. Macron zal zich daarom moeten laten zien op thema’s als immigratie, de identiteit en eenheid van het Franse volk en de rol van Frankrijk in de wereld. Het voorzitterschap van de Raad is echter ook een uitstekende mogelijkheid voor Macron om zichzelf voor zijn kiezers als staatsman te laten zien. De prioriteiten van het Franse voorzitterschap reflecteren dan ook duidelijk de thema’s die vermoedelijk bij de Franse verkiezingen gaan spelen.

Een Soeverein Europa

Macron was duidelijk over zijn topprioriteit. Frankrijk wil een “machtig Europa, volledig soeverein, vrij om zijn eigen keuzes te maken en meester van zijn eigen lot.” Daarbinnen wil Macron het allereerst makkelijker maken voor het Europese migratieagentschap Frontex om manschappen in te zetten bij noodsituaties aan de buitengrenzen. Opvallend is het geopolitieke motief waarmee Macron dit verantwoordde: de EU moet zich vooral kunnen weren tegen het gebruik van migratie als wapen, om humanitaire rampen te voorkomen. Vanuit dit strategische motief zet Frankrijk ook een versterking van het defensiebeleid op de agenda.

Macron wil een ‘operationeler’ defensiebeleid en het is geen geheim dat Frankrijk voorstander is van een Europese flitsmacht om autonomer in te kunnen grijpen bij conflicten. De timing voor Frankrijk is opportuun om dit op de agenda te zetten. Op een strategische top aan het begin van 2022 zullen de lidstaten onder het Franse voorzitterschap nieuwe Europese voorstellen over de rol van de EU in de wereld bespreken. Gezien de zorgen om de Russische troepenopbouw aan de grens met Oekraïne kan Frankrijk wellicht eindelijk een doorbraak forceren in het dossier over een autonome militaire EU-macht.

Niet alleen binnen de EU ziet Frankrijk dreigingen. Het heeft ook aangekondigd te zullen streven naar ‘structurele initiatieven’ in Afrika en de Westelijke Balkan. Het is niet toevallig dat dit gebieden zijn waarin China en Rusland bezig zijn met het uitbouwen van hun invloed. Frankrijk wil in deze regio’s de invloed van de EU vergroten door grootschalige investeringsprogramma’s, bijvoorbeeld met het

pas gepresenteerde ‘Global Gateway’ fonds.

Een Europa dat beschermt

Een sterker Europa op het wereldtoneel moet voor Macron echter ook intern stabiel zijn. Frankrijk wil daarom een socialer EU-beleid nastreven. Topprioriteit is het realiseren van een Europees minimumloon, waar nu over onderhandeld gaat worden tussen het Europees Parlement en de Raad. Daarnaast moet er ook een Europees industriebeleid gecreëerd worden dat autonoom is in het produceren van kritieke goederen als halfgeleiders, waterstof en defensiemateriaal. Daarmee moet vooral de werkgelegenheid gestimuleerd worden. Wat betreft de tech-industrie wil Macron de Digital Markets Act (DMA) en de Digital Services Act (DSA) gaan voltooien. Deze reguleringen moeten Europese consumenten en bedrijven gaan beschermen tegen de invloed van grote tech-giganten en de sociale rechten van werknemers in deze industrie versterken. Tot slot wil Macron de Europese identiteit versterken. Met de afronding van de Conferentie over de Toekomst van Europa hoopt Macron de EU dichter bij de burger te brengen. Daarnaast pleit hij voor een versterking van het onderwijs over de Europese geschiedenis. Dit moet voor meer saamhorigheid in Europa zorgen, en historisch revisionisme in delen van het continent tegengaan.

Op campagne in Brussel?

Macron wil de EU dus meer spierballen gaan geven om de democratie, grenzen en eigen bevolking te beschermen. Daarin lijken de Franse prioriteiten een pro Europese tegenpool van het programma van zijn binnenlandse uitdager Éric Zemmour. Met de versterking van het Europese migratiebeleid wil Macron migratiestromen beter controleren, maar wel op Europees niveau. Met een sterker EU-defensie- en industriebeleid krijgt de Gaullistische Franse afkeer van afhankelijkheid van buitenlandse invloed een Europese invulling. Het voornemen om de Europese geschiedenis en identiteit meer te benadrukken in het onderwijs leest daarnaast als een pro-Europese versie van Zemmour’s wens om de Franse cultuur terug te brengen in de klassen. Daarmee lijkt Macron wel degelijk het voorzitterschap te willen gebruiken als podium voor zijn aankomende verkiezingscampagne. Dezelfde thema’s, maar een Europese aanpak. Daarin ligt ook gelijk de grootste uitdaging voor Macron. Hij moet de eurosceptische kiezers op zijn rechterflank ervan overtuigen dat dit Europese en niet alleen Franse problemen zijn. Daarvoor zal hij snel met successen terug in Parijs moeten komen. Het grote voordeel is dat Macron op deze thema’s de politieke wind in de rug heeft. Dossiers als de regulering van de digitale markt en het Europese minimumloon zijn al in een gevorderd stadium en zullen door Frankrijk ingekopt kunnen worden. Daarnaast maakt de situatie aan de oostgrenzen de thema’s defensie en migratie enorm actueel, wat ambitieuze initiatieven mogelijk maakt. Als de verkiezingen Macron motiveren om hier leiderschap in te tonen, laat dan de campagne maar beginnen.

Milan Edzes is eindredacteur voor PDC, partner van het Montesquieu Instituut.