Vijftig Jaar Centrum Parlementaire Geschiedenis

Eind 1970 was de eerste onderzoeker, de historicus Jac Bosmans, al aan het werk gegaan op de Faculteit der Rechtsgeleerdheid in Nijmegen. Op 16 februari 1971 besloot de Faculteitsraad tot de officiële oprichting van een speciaal onderzoekinstituut voor parlementaire geschiedenis, onder de naam Centrum voor Parlementaire Geschiedenis. Founding father was hoogleraar Staatsrecht F.J.F.M. (Frans) Duynstee (1914-1981). Duynstee verwierf onder meer bekendheid met zijn studie De kabinetsformaties 1946-1965 (1966) en zijn wekelijkse column in De Telegraaf. Vanaf 1848 was de Nederlandse parlementaire geschiedenis geboekstaafd. Nederland had daar dus een mooie traditie in. Duynstee wilde die draad weer oppakken vanaf 1945.

Het CPG was aanvankelijk ondergebracht bij de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Sinds 1 januari 1997 maakt het deel uit van de Faculteit der Letteren van de Radboud Universiteit te Nijmegen.

De doelstelling van het CPG luidt: het doen van onderzoek naar de parlementaire geschiedenis van Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog en het publiceren van de resultaten van dit onderzoek. Tot de kerntaken van het CPG behoort de publicatie van de serie ‘Parlementaire Geschiedenis van Nederland na 1945’. In 1977 presenteerden Frans Duynstee en Jac Bosmans in Den Haag het eerste deel: Het kabinet-Schermerhorn-Drees, 1945-1946. Tussen 1989 en 2013 verschenen de delen over de kabinetten-Beel, -Drees, -De Quay, -Marijnen, -Cals, -Zijlstra en -De Jong. Recentelijk koos het CPG voor verbreding en verdieping van de serie. In deel Tien staan de ‘lange’ jaren zeventig centraal, de periode van de kabinetten-Biesheuvel, -Den Uyl en Van Agt (1977-1982). De bestudering van meerdere zittingsperiodes - er vonden Tweede Kamerverkiezingen plaats in 1971, 1972, 1977 en 1981 - maakt het onder meer mogelijk de ontwikkeling van het parlement als instituut en van de invulling van het Kamerlidmaatschap beter in kaart te brengen.

Sinds 1971 is de doelstelling van het CPG weliswaar niet veranderd, maar de wijze waarop aan de taak uitvoering wordt gegeven, is wel flink uitgebreid. Naast de serie verschijnt sinds 1999 ook het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis, als opvolger van de jaarlijkse Politieke Opstellen (1980-1998). Het Jaarboek wil in zo breed mogelijke kring belangstelling wekken voor de Nederlandse parlementaire geschiedenis, zo valt te lezen in de inleiding van deze eerste editie, en doet dit door wetenschappelijke artikelen te combineren met boekbesprekingen, een kroniek van het afgelopen parlementaire jaar, egodocumenten en herinneringen aan onlangs overleden politici. De eerste exemplaren van het Jaarboek worden elke derde dinsdag van november in de oude vergaderzaal van de Tweede Kamer gepresenteerd aan de voorzitters van de Tweede en Eerste Kamer.

Daarnaast verschijnen studies naar kabinetsformaties. Hier was Duynstee zoals gezegd, in 1966 al mee begonnen. In 1982 verscheen Peter Maas’ Kabinetsformaties 1959-1973 en in 2016 onder redactie van Carla van Baalen en Alexander van Kessel, Kabinetsformaties 1977-2012.

Succesvol waren ook de biografieën van minister-presidenten De Jong in 2001 en Van Agt in 2008. Op dit moment wordt gewerkt aan een biografie van Lubbers. Daarnaast verdedigden CPG-medewerkers hun proefschriften. Zoals Anne Bos’ Verloren vertrouwen. Afgetreden ministers en staatssecretarissen 1967-2002 in 2018.

Sinds medio jaren 1980 verzorgt het CPG aan de Radboud Universiteit onderwijs. Zo doet het mee in de Master Parlement en Politiek.

Valorisatie in de brede zin des woords behoort eveneens tot de taken van het CPG. Van opdrachtonderzoek vanuit Den Haag en het lidmaatschap van commissies, adviesraden en jury’s tot het houden van lezingen, debatbijdragen en mediaoptredens. Zo zat Carla van Baalen in de laatste Staatscommissie Parlementair Stelsel (2017-2019). Recentelijk spraken Jonne Harmsma en Lennart Steenbergen op Radio1 over de verkiezingscampagnes van 1967 en 1972.¹

Ten slotte participeert het CPG in nationale en internationale samenwerkingsverbanden In 2005 sloot het CPG een samenwerkingsconvenant met het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP) in Groningen en het Parlementair Documentatie Centrum (PDC) in Den Haag/Leiden. Sinds de oprichting in 2007 is het CPG ook een van de partners in het Montesquieu Instituut in Den Haag. Het CPG stond in 2007 aan de basis van het European Information and Research Network on Parliamentary History (EuParl.net).

Het halve eeuwfeest van het CPG werd op 16 februari j.l. gevierd met een circa tien minuten durende livestream, Minister-president Mark Rutte sprak een speciale boodschap uit.²

Carla van Baalen en Jan Willem Brouwer zijn respectievelijk directeur van en onderzoeker bij het CPG.

• (1) 

  Zie: https://www.nporadio1.nl/stax-toine/onderwerpen/72394-2021-02-15-historische-verkiezingscampagnes-1967-eerste-keer-d66, https://www.nporadio1.nl/stax-toine/onderwerpen/72442-2021-02-16-historische-verkiezingscampagnes-1972-debatten-tussen-den-uyl-en-wiegel en https://www.nporadio1.nl/binnenland/29762-historische-verkiezingscampagnes-van-den-uyl-en-van-mierlo-tot-fortuyn
• (2) 

  https://www.ru.nl/cpg/cpg-50-jaar/tijdlijn/