Voorbeschouwing CSU Beieren

Over minder dan acht weken kiest de belangrijke en rijkste Duitse deelstaat Beieren een nieuw deelstaatparlement. Erg spannend waren die verkiezingen de laatste decennia niet; de christelijke CSU haalde altijd een absolute meerderheid. Maar dit keer is alles anders.

Het zit de Beierse minister-president Markus Söder niet mee. Wilde hij met de slogan ‘Söder macht’s’ (Söder doet het) zijn slechte imago nog wat oppeppen, dat keert zich nu tegen hem. Zijn critici gingen op Twitter aan de haal met de hashtag #Sodermacht’s en de Beierse SPD heeft het webadres gekaapt en somt daar maatregelen van de CSU op die ze slecht vindt voor het land.

De CSU is in de peilingen gezakt tot onder de 40 procent van de stemmen, voor het eerst sinds 1954. Söder duikt in deze campagneweken op in iedere biertent in de traditierijke, landelijke deelstaat, maar wordt lauw onthaald. De 51-jarige raspoliticus werd in maart minister-president toen Horst Seehofer naar Berlijn vertrok om minister van Binnenlandse Zaken te worden in de nieuwe bondsregering. Na vijf maanden in functie is hij volgens een peiling de minst populaire deelstaatpremier van Duitsland.

Dat komt mede door de ruzie tussen CSU en zusterpartij CDU voor de zomer. De behoudende CSU-achterban heeft het Söder en zijn voorganger Horst Seehofer niet in dank afgenomen dat die een regeringscrisis hebben veroorzaakt en de aloude band tussen de zusterpartijen op het spel hebben gezet.

Die twee christelijke partijen trekken landelijk samen op. Daardoor heeft de Beierse deelstaatpartij relatief veel invloed in Berlijn. De Beierse kiezers kunnen bij deelstaatverkiezingen niet op de CDU stemmen, die heeft geen Beierse afdeling. Christelijke kiezers zijn aangewezen op de CSU.

De CSU heeft het verminderen van het aantal vluchtelingen in Duitsland tot speerpunt gemaakt van haar beleid. In CSU-deelstaat Beieren zijn striktere maatregelen ingevoerd dan elders in het land. Seehofer wilde scoren met een Masterplan Migration, een strenger asielbeleid. De persconferentie was al gepland, maar bondskanselier Angela Merkel kon niet instemmen met het terugsturen van vluchtelingen aan de grens. Merkel probeert juist in Europees verband afspraken te maken, en het terugsturen aan de grens zou precies het verkeerde signaal zijn. Bovendien, zo legde Merkel uit, zou dat in strijd zijn met internationale regels.

Het conflict liep ongekend hoog op. Seehofer wilde doorzetten, Merkel dreigde hem te overrulen. Seehofer stelde de kanselier een ultimatum. Als ze op de Europese top eind juni geen Europese afspraken wist te maken zou hij zijn plan alsnog presenteren. Mogelijk had Seehofer erop gerekend dat een deel van de CDU-bondsdagleden zijn kant zou kiezen, maar die fractie was ineens opvallend eensgezind en stond als een blok achter Merkel.

Söder gooide vanuit Beieren olie op het vuur. Hij gebruikte de denigrerende term asieltoerisme, die al snel door andere politici werd overgenomen. Zo werd de ruzie tussen Seehofer en Merkel een crisis tussen CSU en CDU. En een drama voor de verkiezingscampagne.

Toch is de ruzie niet de enige oorzaak van de misère bij de CSU. De peilingen zijn al langer slecht en ook bij de nationale verkiezingen voor de Bondsdag deed de CDU/CSU het slechter dan gewend. Ontevreden kiezers hadden bovendien plotseling een alternatief: de rechts-populistische Alternative für Deutschland. Nieuwkomer AfD haalde bijna 13 procent van de stemmen.

De CSU vreesde dat dat scenario zich in oktober in Beieren zou herhalen en wilde de ‘rechterflank’ afdekken door versterkt op Heimatgevoel en een restrictief vluchtelingenbeleid in te zetten. Dat zijn precies de thema’s van de AfD. Die staat nu ook in Beieren op ongeveer 13 procent in de peilingen. De partij grapt al dat de CSU haar enorm helpt door precies haar thema’s op de agenda te zetten.