De Turkse lira onder druk

De Turkse lira staat al maanden onder druk en raakte medio augustus in een vrije val. Die val is inmiddels gestopt, maar de problemen in Turkije zouden enorm kunnen zijn. Het land kan hierdoor onder zware financiële druk te staan. Een economische crisis in Turkije kan op langere termijn ook nadelige gevolgen voor de Europese lidstaten hebben. Er zijn nauwe (economische) banden met de EU.

Turkije leende veel en goedkoop geld om de economische groei verder aan te jagen, maar heeft door de koersval van de lira steeds meer moeite om aan zijn verplichtingen te voldoen. Dat maakt het niet alleen een probleem van Turkije, maar ook van haar geldschieters. De belangrijkste geldschieters zijn Europese banken. Als die banken voor miljarden aan leningen zullen moeten afschrijven dan zit de Europese Unie mogelijk met een probleem.

In de relatie tussen de EU en Turkije neemt ook de vluchtelingenproblematiek een belangrijke plek in. Turkije vangt momenteel drie miljoen Syrische vluchtelingen op, maar houdt Turkije dat vol en zullen niet meer vluchtelingen de oversteek naar Europa willen maken?

De financiële kant

De reden waarom de val van de lira tot zoveel problemen leidt in Turkije is dat de Turkse overheid en bedrijven ter waarde van bijna 400 miljard euro aan geld hebben geleend in euro's en dollars. De rente op leningen in dollars en euro's lag veel lager dan de rente op leningen in lira's. Nu de koers van de lira ten opzichte van de dollar en euro sterk is gedaald is het veel duurder geworden om die leningen af te betalen.

Het gevaar is dat het voor Turkse bedrijven en de Turkse overheid zo duur wordt om rente te betalen en af te lossen dat ze hun leningen niet meer terug kunnen betalen. Dat betekent dat de banken die dat geld uitleenden minder inkomsten krijgen dan waar ze op rekenden, en dat ze die leningen moeten afschrijven met als gevolg dat hun balans verslechtert.

Europese banken, en dan vooral Spaanse, Franse en Italiaanse banken, hebben veel geld geleend aan Turkije. Ook Nederlandse banken hebben voor miljarden aan leningen uitstaan in Turkije.

Veel Europese banken zijn de financiële crisis nog maar net te boven, en kunnen klappen minder goed opvangen dan voor de crisis in 2008. Toch is volgens een aantal analisten het risico op een crisis vergelijkbaar als die met Griekenland niet zo groot. Hoewel het om miljardenbedragen gaat is het probleem veel kleiner, en het gaat niet om een land dat de euro als munt heeft.

Mocht een bank uit één van de lidstaten in de problemen komen dan zal er een beroep worden gedaan op steun via de Europese bankenunie.

Indirecte gevolgen

De Europese Unie is de grootste handelspartner van Turkije. De EU exporteerde in 2017 voor bijna 100 miljard euro aan goederen en diensten naar Turkije. Bedrijven en fondsen uit de EU hebben voor tientallen miljarden euro's geïnvesteerd in Turkse bedrijven en projecten. Door de val van de lira zal de Turkse economie veel minder hard groeien dan de afgelopen tien jaar. Europa zal dat gaan merken - de handel kan afnemen en investeringen leveren minder op en zijn ineens een risico geworden.

De crisis met de lira heeft zijn weerslag op andere, grote, opkomende economieën zoals India en Zuid-Afrika. Lenen wordt na jaren van goedkoop en vooral veel lenen weer duurder, zeker nu Turkije aantoont dat de risico's groter blijken te zijn dan eerst werd gedacht. Dat zal leiden tot vertraging van de groei van de wereldeconomie, met alle gevolgen voor de Europese economie van dien.

Vluchtelingen

Turkije herbergt drie miljoen Syrische vluchtelingen. De Europese Unie betaalt mee aan de opvang. Dat hebben de EU en Turkije in 2016 afgesproken. Het is nog maar de vraag of Turkije bij economische tegenwind de opvang van zoveel vluchtelingen kan volhouden. Grote vraag is waar zij dan naar toe kunnen. Daarnaast wordt het toekomstperspectief voor deze vluchtelingen er in Turkije steeds somberder naar mate deze crisis aanhoudt. Dat kan voor een deel van hen reden zijn om toch de oversteek naar Europa te wagen.

De EU geeft Turkije ongeveer 1,5 miljard euro per jaar. Vooralsnog houdt Turkije zich aan de afspraken en is er nog geen extra steun gevraagd van de Europese Unie. Turkije is ook nog niet gestopt met het terugnemen van vluchtelingen die illegaal de grens met Griekenland zijn overgestoken, een andere tegenprestatie voor het ontvangen van Europese steun.

Turkije kan de Europese Unie onder druk zetten door vluchtelingen door laten en deze niet terug te nemen. De EU kan de afspraken dan opzeggen, maar dat wordt het mogelijk geconfronteerd met een nieuwe golf vluchtelingen. Migratie lijkt hét hete hangijzer in de Europese politieke arena van dit moment, dus er is de EU veel aan gelegen de afspraken overeind te houden.