Policy paper 14: Overwegingen voor een nieuw kiesstelsel

Is Nederland toe aan een nieuw kiesstelsel? Zeker een deel van het huidige kabinet, inclusief de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, zegt van wel. Op 30 januari 2025 organiseerde de Kiesraad een symposium waar experts zich gezamenlijk bogen over deze kwestie. Zij bespraken de waarden, de geschiedenis en mogelijkheden van het huidige en andere kiesstelsels. Uiteindelijk zijn er drie stelsels en vernieuwingen ter sprake gekomen: het huidige evenredigheidsstelsel, de mogelijkheid om met één stem meer keuze te hebben en het Zweeds/Deens stelsel.

Sinds de invoering van het evenredige kiesstelsel in 1917, is het systeem waarmee we onze vertegenwoordigers kiezen nagenoeg onveranderd gebleken. Er zijn sindsdien talloze ideeën geopperd om het stelsel te vernieuwen en verbeteren. Deze voorstellen voor vernieuwing komen vaak neer op de (her)invoering van een districtenstelsel. Tijdens het symposium werden voor- en nadelen van zulke vernieuwingen uitgelicht, om een zo volledig mogelijk beeld over de kwesties te verschaffen.

Dit paper is als volgt opgebouwd: Carla Hoetink beschrijft de geschiedenis van ons huidige kiesstelsel en voorgestelde wijzigingen, waarna Simon Otjes de expliciete en impliciete waarden van het stelsel bespreekt en vergelijkt met andere stelsels. Eva van Vugt en Kris Deschouwer zetten vervolgens respectievelijk de voor- en nadelen van het huidige evenredigheidsstelsel uiteen. Daarop volgt een beschouwing van Tom van der Meer en Leon Trapman over het systeem van ‘Met één stem meer keuze’, waarbij gekozen kan worden tussen een stem op een lijst of op een specifieke kandidaat. Hierna behandelen Nora Vissers en Bastian Michel het Zweeds/Deens stelsel, een hybride tussenoplossing een regionaal en evenredig stelsel. De slotbeschouwing komt van Henk van der Kolk. Senior onderzoeker van de Kiesraad, Joris Gijsenbergh, voorziet alle deelthema's in dit paper van een inleiding. In de appendix, opgesteld door Sandor Schaudt, zijn de vele voorstellen voor wijzigingen van het kiesstelsel sinds 1917 terug te vinden.