Voor een weerbare democratie: een overzicht van 15 jaar Montesquieu Instituut

Montesquieu kennen we van de Trias Politica: zijn recept uit 1748 voor het inrichten van een duurzame democratische samenleving, dat in belangrijke mate de inrichting van veel 'moderne' parlementaire democratieën heeft bepaald. Een recept dat ons voor uitdagende vragen stelt: is het nog wel van deze tijd? Behoeft het wellicht bijstelling of aanvulling? En zijn er voor de tijd van nu betere recepten te bedenken? Of hebben we dit recept op sommige punten juist teveel uit het oog verloren? Kortom: is onze democratie weerbaar, en hoe beschermen we onze democratie? Deze vragen staan al vijftien jaar centraal in de missie van het Montesquieu Instituut. Op 12 mei viert het instituut zijn vijftienjarig bestaan: een overzicht van de belangrijkste mijlpalen en ontwikkelingen.

Missie en doelstelling

Het Montesquieu Instituut opereert als een denktank over het functioneren van het parlementaire systeem in de EU en biedt daartoe een digitale ontmoetingsplaats voor wetenschappers. Op deze manier tracht het Instituut een bijdrage te leveren aan de verbetering van de parlementaire democratie op nationaal en Europees niveau. Dat gebeurde, toen het Montesquieu Instituut in 2007 begon, op basis van drie pijlers: onderzoek, onderwijs en valorisatie. In de laatste jaren is de focus vooral verschoven naar die laatste pijler. Het valoriseren van wetenschappelijk onderzoek, van wetenschap naar samenleving, van Den Haag tot Brussel.

Montesquieu Reeks en policy papers

In het kader van valorisatie worden met regelmaat Montesquieu-bundels, ook wel de Montesquieu reeks genoemd, gepubliceerd. De bundels gaan in op een actueel politiek bestuurlijk onderwerp en belichten het thema vanuit verschillende perspectieven. Zo zijn er bundels uitgekomen over kabinetsformaties, de Europese verkiezingen, de rol van de Eerste Kamer en evaluaties van de afgelopen kabinetten Rutte I, II en III. In 15 jaar zijn er maar liefst 19 bundels uitgekomen en twee nieuwe bundels staan alweer in de steigers.

Daarnaast worden jaarlijks Montesquieu Policy Papers uitgebracht rond een bepaald onderzoeksthema of een actueel onderwerp. Zo verkent de meest recente policy paper aan de hand van een aantal utopische ideeën hoe het Nederlandse kiesstelsel vernieuwd zou kunnen worden, in een ander exemplaar worden de diverse redenen van decentralisatie belicht. Ook hiervoor staan er voor dit jaar zelfs twee op de planning.

Website Montesquieu Instituut

De website van het Montesquieu Instituut is sinds de start in 2007 uitgegroeid tot dé verzamelplaats van de valorisatie-activiteiten van het instituut. Alle publicaties van het Montesquieu Instituut zoals de MI-reeks, de verschenen Hofvijvers, policy papers en opnames van debatten zijn hier terug te vinden. In 2021 is de site maar liefst 286.890 keer bezocht en alleen al in het afgelopen jaar zijn er ca. 100 columns en ca. 200 nieuwsberichten geplaatst.

Dit jaar wordt de website in een fris nieuw jasje gestoken, waarbij nog meer focus ligt op het commentaar, publicaties en georganiseerde activiteiten.

De Hofvijver

De Hofvijver, begonnen in 2011, is de maandelijkse uitgave van het Montesquieu Instituut met beschouwingen, opinies, columns en achtergronden uit Den Haag en Brussel. Inmiddels is er al een onafgebroken reeks van 130 nummers gemaakt. In een vast tempo [elf keer per jaar] is het zo doorgegaan. Steeds zijn vanuit de invalshoek van het MI, op het kruispunt van democratie, politiek, parlement en bestuur, actuele ontwikkelingen in zowel Den Haag als Brussel geanalyseerd, becommentarieerd, bekritiseerd. De Hofvijver wordt maandelijks verstuurd aan +/- 6.000 abonnees. Dit aantal is in de afgelopen jaren gestaag gegroeid. De artikelen uit de Hofvijver worden echter niet alleen gelezen via de ‘klassieke’ weg van verspreiding via e-mail. Ook via de website van het Montesquieu Instituut en diverse kanalen van partners zijn de artikelen beschikbaar. Op die manier is de verspreiding zelf nog groter.

Vaste rubrieken in de Hofvijver zijn analyses/beschouwingen over ‘Unie & Lidstaten, waarin de politieke situatie van enkele EU-landen onder de loep wordt genomen. Kabinetscrises, verkiezingen, spannende politieke ontwikkelingen en relaties van de EU-lidstaten tot de Unie komen in deze rubriek maandelijks aan de orde. Jaarlijks is er bovendien het decembernummer dat in zijn geheel gewijd is aan de Europese politiek.

Evenementen

Als je aan de evenementen van het Montesquieu Instituut denkt, dan denk je al snel aan de Actualiteitendebatten. Door de jaren heen heeft het Montesquieu Instituut echter verschillende soorten evenementen georganiseerd. In 2009 begon het allemaal met masterclasses 'voor een selecte groep excellente studenten'. Met de zomerconferenties, die vanaf 2010 tot 2013 plaatsvonden, groeide het Montesquieu netwerk snel. In de jaren daarna volgden al snel symposiums, lezingen, boekpresentaties en congressen. Inmiddels ontvangt het Montesquieu netwerk, van circa 5000 personen, dan ook regelmatig een uitnodiging voor een nieuw evenement in hun mailbox.

Sinds de masterclasses zijn de kernwaarden van de evenementen van het Montesquieu Instituut hetzelfde gebleven. Het publiek moet met meer kennis naar huis gaan dan waarmee ze aankwamen, blijft het motto. Dit blijft niet beperkt tot het Haagse netwerk. Bij het Model European European Parliament krijgen jongeren uit de hoogste klassen van het voortgezet onderwijs de mogelijkheid ervaring op te doen met het bedenken van oplossingen voor grensoverschrijdende problemen binnen de Europese Unie.

15 jaar..

Wilt u de viering van 15 jaar Montesquieu Instituut bijwonen? Dat kan op donderdagochtend 12 mei. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Hanke Bruins Slot zal een toespraak houden over de weerbaarheid van democratie en Rick Lawson geeft een lezing over de rol van de EU bij de bevordering van democratie en rechtsstaat in Europees perspectief. Ook wordt vanuit het Montesquieu Instituut terug- en vooruitgeblikt op wat is bereikt met zijn activiteiten en wat het instituut voor ogen heeft voor de toekomst. Tot slot reflecteert een panel van fellows Caelesta Braun, Anne Bos en Maarten Stremler samen met het publiek op de weerbaarheid van democratie en de rol van het Montesquieu Instituut.