Verslag lancering bundel 18: Lijdelijk toezien? Onafhankelijk toezicht in de democratische rechtsstaat

DEN HAAG (PDC) - Of het nou bemoeizuchtige regelaars zijn of tekortschietende bijstanders, de nationale toezichthouders zijn weinig populair. De lancering van Montesquieu bundel 18: 'Lijdelijk toezien? Onafhankelijk toezicht in de democratische rechtsstaat' stelde het belang en vooral de toekomst van deze bewakers van de overheid aan de kaak. Het live uitgezonden evenement werd georganiseerd door het Montesquieu Instituut en vond plaats in Nieuwspoort.

Als startschot werd de bundel aangeboden aan de voorzitter van de Inspectieraad Jan van den Bos door hoogleraar en eindredacteur van de bundel, Caelesta Braun. Dit werd gevolgd door bijdrages van een panel onder moderatie van Jan Schinkelshoek, bestaande uit twee auteurs van de bundel, hoogleraar Caelesta Braun en onderzoeker Henk den Uijl, en inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen, Theodor Kockelkoren, en inspecteur-generaal van de Inspectie Justitie en Veiligheid, Henk Korvinus.

Nadat Jan van den Bos de bundel in ontvangst mocht nemen, benadrukte hij het belang van gezaghebbende toezichthouders met verantwoordelijkheid en een niet te verwaarlozen bijdrage aan de democratie. In de hierop volgende openingsronde brachten de panelleden elk een stelling naar voren. Henk den Uijl stelde dat 'onafhankelijkheid van toezicht ja - mits toezicht primair wordt gezien als een schakel in het stelsel van macht en tegenmacht,' met als toelichting dat toezicht voornamelijk een controlefunctie heeft.

Caelesta Braun vervolgde met: 'samenwerken met maatschappelijk middenveld en burgers is geen garantie voor het waarborgen van het publieke belang,' waarna ze pleitte voor meer maatwerk in toezicht, vooral in het vertegenwoordigen van ongehoorde belangen. Hieropvolgend stelde inspecteur-generaal Theodor Kockelkoren dat 'publiek vertrouwen om inspecties vraagt die in de eerste plaats gericht zijn op de samenleving en niet op de minister,' met een oproep voor inspecties om zich meer direct op de burger te richten. Als laatste bepleitte Henk Korvinus dat 'de kwaliteit van Inspecties moet je niet door boekhouders maar door burgers laten beoordelen,' met klem op de kwaliteit en transparantie van de methodologie van toezicht.

In navolging hiervan ging het panel met elkaar in gesprek, waarbij de stellingen een reeks aan wederzijdse vragen lieten bovendrijven. Centraal hierin stond het grote vraagstuk van de avond: Onafhankelijk toezicht. Welke structuren zorgen voor een vrije toezichthouder zonder hinderlijke inmenging? Maar ook: welke mate van onafhankelijkheid is eigenlijk wenselijk?

Tot slot gingen de aanwezigen in op vragen uit het publiek, die online waren ingestuurd via email en sociale media. Dit spoorde een levendig debat aan door vragen als: 'Hoe krijg je dit onderwerp over toezicht op de publieke agenda?,' 'Hoe groot is de invloed van internationalisering en europeanisering op het werk van nationale toezichthouders?' en 'Hoe moeten inspecties zich opstellen? Groot vertrouwen en zware straffen of juist veel controle en preventie?'.

Een opname van het evenement met de volledige reacties van het panel op bovenstaande en andere vragen zijn terug te zien via de link hieronder!