Commissievoorzitter Timmermans?

Door Solange Pompl en Casper van Vliet

Eurocommissaris Frans Timmermans maakte bekend dat hij in 2019 voorzitter wil worden van de Europese Commissie. Om dat te worden moet hij een aantal horden nemen. De vraag is dus: hoeveel kans maakt Timmermans en heeft hij nog een ander doel met zijn kandidatuur?

Eerste vice-voorzitter van de Commissie Timmermans kreeg vier jaar geleden de post ‘betere regulering’ toebedeeld. Hij moest erop toezien dat de EU binnen de perken van de eigen wettelijke bevoegdheden zou blijven. Aan hem ook de taak om kritisch te zijn op de kwaliteit en relevantie van Europese wetten. Timmermans was de afgelopen jaren dan ook één van de belangrijkste bestuurders in Brussel en de rechterhand van Jean-Claude Juncker.

Lijsttrekker PvdA

Paul Tang, nu leider van de PvdA in het Europees Parlement, was de gedoodverfde lijsttrekker voor de komende verkiezingen. Op het moment dat Timmermans zich openlijk kandidaat stelde gaf Tang aan plaats te willen maken voor Timmermans. Een herenakkoord of niet (Tang wordt de baas in de fractie als Timmermans het niet lukt en hij in het EP komt), deze horde lijkt te zijn genomen - niemand twijfelt eraan dat Timmermans de PvdA zal aanvoeren.

Spitzenkandidat PES

Timmermans heeft voldoende steun van Europese partijgenoten om zich te kandideren als mogelijke ‘Spitzenkandidat’ voor de Europese Sociaaldemocraten (PES). Hij heeft een geduchte concurrent in de ervaren eurocommissaris Maroš Šefčovič. Deze bekleedt een belangrijke post - hij gaat over het energiebeleid van de Europese Unie - en hij lijkt de enige serieuze kandidaat uit het voormalige Oostblok te zijn in de strijd om het voorzitterschap van de Europese Commissie.

Steun regering

De Nederlandse regering moet ook achter de kandidatuur van Timmermans staan. Begin dit jaar noemde Rutte Timmermans nog lovend een “man van groot gezag”. Rutte zou open staan om zijn kandidatuur te steunen, maar de regering had liever gewacht tot de zomer om een kandidaat naar voren te schuiven. Daarnaast is het gebruikelijk dat de regering een kandidaat naar voren schuift die uit één van de regeringspartijen komt. Binnen de coalitiepartijen zijn er genoeg kandidaten die staan te trappelen om Timmermans’ plek over te nemen.

Goed verkiezingsresultaat

De PvdA en bijna alle sociaal-democratische partijen in de Europese Unie hebben het zwaar te verduren bij verkiezingen. De verwachting is dat de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP) opnieuw met afstand de grootste zal worden. En de Spitzenkandidat van de grootste partij zal op de lijstjes komen te staan van de Europese regeringsleiders, niet de nummer twee of drie.

Steun Europese Raad

De regeringsleiders zijn verdeeld over de plek van de Spitzenkandidat - het idee dat de voortrekker van de grootste partij de Commissie zou moeten leiden is geen automatisme. Het idee is in 2014 met succes geïntroduceerd maar een flink deel van de regeringsleiders wil dat zij bepalen wie de Commissie moet leiden, en laten zich een Spitzenkandidat niet zomaar in de maag splitsen.

Als ze dan toch de Spitzenkandidat overwegen moeten ze het wel unaniem eens zijn over de nieuwe Commissievoorzitter. Gezien Timmermans’ moeizame relatie met landen als Polen en Hongarije lijkt een unanieme zege onwaarschijnlijk.

Goedkeuring Europees Parlement

Het Europees Parlement moet de benoeming van de voorzitter nog goedkeuren. Als Timmermans Spitzenkandidat was en de PES een goed resultaat heeft behaald bij de verkiezingen zou dat geen problemen moeten opleveren. Bij een slechte uitslag voor de PES zouden de andere partijen een bezwaar kunnen maken dat iemand met 'een smalle democratische basis' de Commissie niet zou moeten leiden.

Kansen

Waarom doet Timmermans al deze moeite, wanneer de kans op succes zo klein lijkt? Het is speculatie, maar door zich met steun van Europese partijgenoten te kandideren lijkt Timmermans bij Nederland zijn kandidaatschap af te dwingen. Bovendien zal hij als de belangrijkste man van PES zijn kansen op een zware post in de Commissie aanzienlijk vergroten. Timmermans weet zelf ook dat zijn kansen op het voorzitterschap van de Europese Commissie gering zijn, maar wellicht komt hij wel in aanmerking voor de positie van de Italiaanse Mogherini, de sociaal-democrate die als “Hoge Vertegenwoordiger” de EU vertegenwoordigt in het buitenland, of kan hij aanblijven als eerste vice-voorzitter.