Gulle gevers aan de politiek

€ 24.575.638,54. Dat is het bedrag aan giften die politieke partijen hebben ontvangen van 2015 tot en met begin 2017 volgens het recent verschenen overzicht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.[1]

Het is de eerste keer dat vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen een dergelijk overzicht openbaar wordt. Aanleiding daarvoor is de Wet financiering politieke partijen (Wfpp) die op 1 mei 2013 in werking is getreden. In deze wet is bepaald dat politieke partijen alle giften die zij hebben ontvangen van € 4.500,- of meer kort voor de verkiezingen openbaar moeten maken. Het doel daarvan is dat iedere burger kan inzien waar grote giften aan politieke partijen vandaan komen en de partijen daarop kunnen aanspreken. Voorkomen moet worden dat politieke partijen worden beïnvloed door financiële belangen.[2].

Maar wat ziet de kiezer nu als hij de gegevens erbij pakt? Laten we het overzicht - aan de onderkant van het artikel - erbij pakken.

Het eerste dat opvalt is de lange lijst van gevers van de SP. Het totaal van € 21.671.755,46 dat de SP volgens het overzicht ontvangt is dan ook veel groter dan de andere partijen. Zo wordt de SP gevolgd door GroenLinks met € 1.170.143,86, de PvdA met € 603.227,77, 50Plus met € 355.000,- en D66 met een totaal van € 209.276,-. Dat de SP het meeste aan giften ontvangt is overigens niet verwonderlijk omdat ook de salarisafdracht van alle volksvertegenwoordigers van de SP als giften zijn opgenomen. Deze afdracht is ook het overgrote deel van de totale inkomsten.

Buitenlandse giften

Vrijwel alle giften komen uit Nederland, maar niet allemaal. Zo ontving de PVV in 2016 een bijdrage van ‘FOL INC’ (€ 6.854,-) en net als in voorgaande jaren een bijdrage van het David Horowitz Freedom Center (totaal € 130.280,-), beide afkomstig uit de Verenigde Staten. De SP kreeg € 66.293,- van een oud SP-bestuurslid die inmiddels in Bangladesh woont, D66 ontving een gift van een particulier uit België (€ 10.000,-)[3], de Partij voor de Dieren een gift van iemand uit Ierland (€ 5.000,-), Forum voor Democratie een gift van een privépersoon uit Andorra (€ 10.000,-) en de Libertarische Partij ontving een gift vanuit de Verenigde Staten (€ 4.535,-).

De grootste individuele gift is met afstand voor 50Plus. Deze partij kreeg vanaf 2015 voor € 350.000,- aan giften van Metterwoon Vastgoed B.V., een bedrijf van Chris Thünnessen.

Partijen niet in Tweede Kamer vertegenwoordigd

Nieuw is dat ook giften aan politieke partijen die op dit moment nog geen zetel in de Tweede Kamer hebben in het overzicht zijn opgenomen. Maar veel inzicht levert dat niet op. Zo hebben de Ondernemerspartij, GeenPeil, de Piratenpartij, Artikel 1 en de Niet Stemmers geen enkele gift ontvangen boven de € 4.500,-. De vraag hoe deze partijen worden gefinancierd is een vraag die op basis van deze gegevens niet kan worden beantwoord. Wat nog wel opvalt is dat de partij VoorNederland (VNL) geen giften heeft ontvangen, maar twee verkiesbare kandidaten van VNL wel giften hebben gekregen van verschillende rechtspersonen van in totaal € 31.810,-.

De partijen Lokaal in de Kamer, StemNL en MenS en Spirit en Vrede en Recht hebben geen gegevens aangeleverd.

Transparantie

Een hoop gegevens, maar het is maar de vraag of de kiezer hier veel wijzer van wordt. Om een idee te krijgen hoeveel invloed een gift heeft op de financiering van een politieke partij zal de kiezer bijvoorbeeld moeten weten hoe afhankelijk een politieke partij is van de gift. Hoeveel geld komt er binnen bij een politieke partij? Deze gegevens ontbreken. Een overzicht van de totale inkomsten van een politieke partij over 2016 en begin 2017 is voor de verkiezingen niet voorhanden.[4] Het is daarom van belang dat de kiezer zich realiseert dat politieke partijen meerdere inkomstenbronnen hebben dan alleen deze giften. Zo krijgen politieke partijen die op dit moment een zetel hebben in de Tweede Kamer ook een subsidie van de overheid, met uitzondering van de PVV, en ontvangen ze ledencontributie. Het overzicht van de giften zegt op zichzelf ook niet zoveel over de totale inkomsten van een politieke partij. Zo zijn de giften onder de € 4.500,- er niet in opgenomen. Sterker nog, bij giften tot € 1.000,- is het niet noodzakelijk dat de naam en adres van de gever worden geregistreerd. In het systeem van de wet is er de mogelijkheid voor een gever om meerdere malen een bedrag tot € 1.000,- over te maken aan een politieke partij, zonder dat deze in het overzicht staat.[5]

Het is dus maar de vraag wat de kiezer nu precies met al deze gegevens moet. Het overzicht van de grote giften biedt wel een inkijkje in de financiële wereld van politieke partijen, maar volledig is het allerminst. Zelfs als de kiezer deze gegevens al meeneemt bij de keuze in het stemhokje, kan hij daar maar moeilijk conclusies aan verbinden.

Overzicht giten

[1] Grondslag art 28, lid 3, Wfpp

[2] Kamerstukken II, Vergaderjaar 2010/11, 32 752, nr. 3, p. 3. (MvT)

[3] p. 215

[4] Politieke partijen die een zetel in de TK hebben moeten wel voor 1 juli een financieel overzicht indienen op grond van art 25 Wfpp.

[5] Art 21 Wfpp