Europa is de bliksemafleider van de nationale problematiek

DEN HAAG (PDC) - In het nieuws komt het opkomende nationalisme veelal ter sprake. Nationale bewegingen winnen steun in veel Europese lidstaten. Zoals in Hongarije waar de aanhang voor de rechts-extremistische antisemitische Jobbik partij groeit. Welke kant gaat het met de Europese Unie op? Wordt er meer eenheid gecreëerd of valt het uiteen? Deze vragen kwamen aan de orde tijdens het SES congres 2013 ( Hedendaags nationalisme) binnen de Europese Unie in Amsterdam.

Dagvoorzitter Joep Leers gaf een historisch perspectief op het nationalisme. Volgens de historicus is de impact van het nationalisme bij de natievorming in de 19de eeuw nog steeds merkbaar. De uitspraak van Balkenende over de VOC-mentaliteit is een erfenis van de periode 1850-1950, waarin de Nederlandse identiteit werd gevormd door cultivering en onderwijs. In de Koude Oorlog leek het nationalisme door economische voorspoed en communisme in Europa te verdwijnen, maar bleef voortbestaan door banaal nationalisme. Dit zijn kleine symbolen die elke dag te vinden zijn in de hedendaagse context, zoals Nederlandse vlaggetjes, het Nederlandse volkslied tijdens een voetbalwedstrijd en de euromunt met de afbeelding van koningin Beatrix.

Thijs van Kleinpaste, student geschiedenis aan de UvA, is van mening dat het nationalisme van de 21ste eeuw wezenlijk anders is dan dat van de negentiende-eeuwse natiestaat. Het nationalisme van de negentiende eeuw was gebasseerd op idealen en had een scheppend karakter. Het tijdperk van een gezamenlijke natiestaat in Nederland is volgens Van Kleinpaste voorbij. Tegenwoordig speelt nationalisme vooral in op de binnenlandse kloof tussen burger en staat. De Europese Unie wordt volgens de historicus gebruikt als bliksemafleider om de aandacht van de burger af te leiden van de binnenlandse politieke en sociale problemen in Nederland.

Volgens Thomas von der Dunk, cultuurhistoricus en columnist van de Volkskrant, ligt er een discrepantie tussen het doel van de Europese Unie- een eenheid creëren- en de werkelijke situatie in Europa. Hoe kan er een Europese eenheid worden gecreëerd als er in de Europese lidstaten zelf al grote verdeeldheid is? Volgens de cultuurhistoricus is het opmerkelijk dat Herman Van Rompuy oproept tot een Europese eenheid. De Belg moeten lering trekken uit de geschiedenis van zijn eigen land. Het in twee eeuwen niet gelukt is om Wallonië en Vlaanderen tot een land te smeden. Een Europese eenheid is daarom ver weg. Europa is België in het groot.

Na het plenaire gedeelte gingen de deelnemers naar één van de vier verschillende case studies. De nationalistische ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Hongarije en het Europees Parlement stonden centraal.

De dag werd mede mogelijk gemaakt door het Montesquieu Instituut.