'Alleen excuses aanbieden voor eigen verantwoordelijkheid'

DEN HAAG (PDC) - Premier Mark Rutte heeft drie maal achter elkaar een belofte gebroken en zijn excuses aangeboden. Deugt Rutte na zijn excuses nog steeds? Gerrit Voerman, hoogleraar in Groningen en directeur van het DNPP, plaatste daar gisteren zijn vraagtekens bij. Dat deed hij tijdens een debat van ProDemos, Nieuwspoort en het Montesquieu Instituut over de ‘Sorry-premier’, onder leiding van Max van Weezel.

Rutte heeft het spel tijdens de verkiezingscampagne in 2012 riskant gespeeld met een campagne tegen socialisten, terwijl hij wist dat hij een coalitie – waarschijnlijk met diezelfde socialisten – zou moeten smeden. Dat kan geïnterpreteerd worden als kiezersbedrog, betoogde Voerman. Kijk maar naar de teleurgestelde reacties op het plan voor een inkomensafhankelijke zorgpremie dat in het regeerakkoord was opgenomen. Door de veranderingen in de Nederlandse politiek is de verhouding tussen kiezers en politici veranderd van afspiegelen naar afrekenen. Is het slim om dan juist onhaalbare verkiezingsbeloftes te doen? Voerman meent van niet. Hij betitelde zulke beloftes als ‘goedkoop’. Politiek gaat niet over verkiezingsbeloftes, maar over verantwoordelijkheid die politici hebben genomen.

Mark Verheijen, Tweede Kamerlid namens de VVD, was het daar in het debat niet mee eens. Volgens hem had het 'sorry zeggen' zin en heeft dit Mark Rutte geen schade berokkend. De premier heeft zich volgens hem maar één keer terecht verontschuldigd: bij de inkomensafhankelijke zorgpremie. Kiezers kijken volgens Verheijen niet in de eerste plaats naar de politiek, maar naar de portemonnee. Als die in gevaar komt, dan beroeren zij zich pas. Hun politieke keuze laten ze afhangen van vijf elementen: programma, partij, persoon, resultaat en timing. Daarbij geldt het credo: publiciteit telt, ongeacht het soort.

Volgens Karen Zandbergen, chef politiek van dagblad Trouw, hangen de gevolgen van het maken van excuses heel erg af van het type excuses. Zolang de politicus sorry zegt voor een zelfgemaakte fout is er niets mis mee. Excuses maken voor een door een ander gemaakte fout is daarentegen schadelijk.

Voor de media ziet Zandbergen ook een rol weggelegd. Kranten dienen nu te vaak als spreekbuis van politici, zonder achteraf na te gaan of politici zich aan aangekondigde daden houden. Ook zijn ze niet al te kieskeurig met termen. Wat is bijvoorbeeld het verschil tussen een belofte, een topprioriteit en een breekpunt? De journalistiek verhaspelt deze termen te veel, met alle gevolgen van dien. Voerman en Verheijen sloten zich hier bij aan.