Regeerakkoord in Duitsland: ‘Die Ampel steht’

Onderstaand artikel is met dank overgenomen van Duitslandweb van het Duitsland Instituut Amsterdam.

“Die Ampel steht” (het stoplicht staat), zo presenteerde Scholz zijn nieuwe coalitie in Berlijn. Het motto van zijn kabinet was achter hem op het podium te zien: ‘Mehr Fortschritt wagen. Bündnis für Freiheit, Gerechtigkeit und Nachhaltigkeit’ (meer vooruitgang wagen. Bondgenootschap voor vrijheid, rechtvaardigheid en duurzaamheid). Het is ook de titel van het 177 pagina’s tellende regeerakkoord. Wat ons verbindt, zei Scholz, is het geloof in vooruitgang. “We willen geen politiek van de kleinste gemene deler”, maar een “versterking van de maatschappelijke samenhang” en “het land beter maken.”

Corona

Voor de partijleiders hun plannen ontvouwden, sprak Scholz eerst over de zich snel verslechterende coronasituatie in Duitsland. “Dag na dag” worden nieuwe records gebroken, zei hij, met de sterk stijgende besmettingscijfers en de vollopende IC’s. Scholz wil de pandemie beter bestrijden, onder meer met een permanente crisisstaf in het Bundeskanzleramt. Ook komt er een groep experts, bestaande uit onder andere virologen, sociologen, economen en psychologen, die de regering elke dag bijpraat over de actuele situatie.

De nieuwe regering gaat onderzoeken of er een vaccinatieplicht kan komen voor beroepsgroepen die met bijzonder kwetsbare mensen werken, zei de beoogd kanselier. Voor het zorgpersoneel ligt een coronabonus in het verschiet. Scholz beloofde tijdens de persconferentie dat er een miljard euro wordt uitgetrokken voor een zorgbonus.

Klimaatbeleid

De strijd tegen klimaatverandering is de centrale doelstelling van de nieuwe regering. Klimaatbescherming wordt onderdeel van alle beleidsterreinen, van verkeer en industrie tot bouwen, wonen en landbouw, benadrukte Baerbock vanmiddag. In het regeerakkoord staat ook dat ministeries elk nieuw wetsontwerp moeten controleren op de effecten op het klimaat, de Klimacheck.

De Groenen en de FDP liggen bij klimaatbeleid ver uit elkaar, maar benadrukten vanmiddag dat die tegenstellingen juist tot betere resultaten leiden. Welvaart en klimaatbescherming sluiten elkaar niet uit, aldus Habeck, maar kunnen elkaar aanvullen en versterken.

De Ampelkoalition wil een enorme uitbreiding van duurzame energie, zo schrijven de partijen in het regeerakkoord. Tot 2030 moet 80 procent van het stroomgebruik uit duurzame bronnen komen, zoals zonne- en windenergie. In dat jaar moeten ook de kolencentrales en kolenmijnen “idealiter” zijn gesloten, acht jaar eerder dan gepland, en moeten 15 miljoen auto’s in Duitsland volledig op elektriciteit rijden. Afgelopen zomer waren dat er rond de half miljoen. Een maximum snelheid op de snelwegen komt er niet. Dat wil de FDP niet en die wens hebben de Groenen en de SPD al in een eerder stadium van de onderhandelingen opgegeven.

Voor het klimaatbeleid komt een speciaal ‘superministerie’ voor Economie en Klimaat, dat door een minister van de Groenen, naar verwachting Habeck, wordt geleid. De vraag is hoe de nieuwe regering dit beleid wil financieren, maar volgens Habeck zijn de plannen doorgerekend en lukt het Duitsland om het vastegelegde klimaatdoel, opwarming van de aarde met maximaal 1,5 graad, te halen.

Sociaal beleid

Een ander nieuw ministerie is dat van Bouwen en Wonen, dat door de SPD zal worden geleid. De nieuwe regering wil onder meer 400.000 nieuwe huizen per jaar gaan bouwen. Ook wordt de wettelijke rem op de huurprijzen verlengd. De coalitiepartijen waren het al vroeg in de onderhandelingen eens geworden over de verhoging van het minimumloon naar 12 euro, een van de belangrijkste verkiezingsbeloften van de SPD. Dat betekent een loonsverhoging voor 10 miljoen mensen in Duitsland, aldus Scholz. De partijen houden het pensioenniveau de komende jaren stabiel en de pensioenleeftijd wordt niet verhoogd.

De stoplichtcoalitie wil zich verder inzetten voor meer kansengelijkheid, met name bij jongeren. Kinderrechten moeten in de grondwet worden verankerd. De nieuwe regering zal zich hard maken voor beter onderwijs en een verbetering van de sociale mobiliteit. Volgens Lindner een "belofte van de sociale markteconomie", die dringend verbeterd moet worden.

Lindner stelt dat de nieuwe regering “het brede midden van het land zal ontlasten, zonder dat dit tot een belasting van anderen leidt.” Een ander belangrijk punt voor de FDP was het vasthouden aan de in de grondwet vastgelegde schuldenrem. In de coronacrisis is die tijdelijk losgelaten, maar vanaf 2023 gaat Duitsland zich daar weer aan houden. Ook komen er geen belastingverhogingen, iets dat SPD en de Groenen voor de hogere inkomens wel hadden gewild.

Buitenlands beleid & Europa

Als het aan de nieuwe regeringspartijen ligt, wordt er flink werk gemaakt van de hoognodige modernisering van Duitsland, zoals op het gebied van digitalisering, infrastructuur, de industrie en het sociale stelsel. Daarvoor moet onder meer de logge Duitse bureaucratie worden aangepakt. Ook zijn "enorme investeringen" nodig, zei Scholz. Lindner sprak over particuliere initiatieven, know-how en particulier kapitaal dat in Duitsland aanwezig is en waar veel meer gebruik van moet worden gemaakt.

“We nemen de regering over in een tijd van crisis”, benadrukte Habeck. Naast de coronapandemie noemde hij het conflict aan de grens tussen Polen en Belarus als tweede grote en acute uitdaging voor de nieuwe coalitie. Baerbock stelde dat de stoplichtcoalitie een actieve Europese buitenlandse politiek wil voeren, op basis van diplomatie en mensenrechten.

“Een soeverein Europa is de sleutel voor onze buitenlandse politiek”, benadrukte Scholz. Duitsland heeft als grootste land en economie van Europa “de plicht” om elke dag bij te dragen aan een sterker en beter Europa.

Opvallende maatregelen

Opvallende maatregelen zijn de legalisering van de gereguleerde verkoop van cannabis en de verlaging van de kiesleeftijd van 18 naar 16 jaar. Ook wil de Ampelkoalition de omstreden abortusparagraaf 219a afschaffen, waardoor het voor artsen makkelijker wordt mensen te helpen die een abortus willen.

Dat er, in de woorden van de nieuwe coalitiepartners, tijdens de coalitieonderhandelingen sprake was van "veel vertrouwen en vertrouwelijkheid", blijkt mede uit het feit dat tijdens het formatieproces vrijwel niets is gelekt. De SPD, de Groenen en de FDP begonnen de officiële coalitieonderhandelingen op 21 oktober, na een aantal eerste verkennende gesprekken. De afgelopen maand hebben 22 werkgroepen met van elke partij tot zes deelnemers gewerkt aan het regeerakkoord. Zij hebben voorstellen voorbereid waar de hoofdonderhandelaars van de partijen daarna mee aan de slag zijn gegaan.

Het regeerakkoord moet nog worden goedgekeurd door de betrokken partijen. De SPD en de FDP organiseren daarvoor op 4 en 5 december een extra partijcongres. De Groenen laten hun 125.000 leden vanaf donderdag digitaal of per brief over het akkoord stemmen. De verwachting is dat Olaf Scholz in de week van 6 december door de Bondsdag tot kanselier wordt gekozen. Op dezelfde dag wordt dan zijn nieuwe kabinet beëdigd.

Marja Verburg en Jesse Oude Egberink zijn als redacteur verbonden aan Duitslandweb van het Duitsland Instituut Amsterdam. Daar verscheen dit artikel ook als eerste.