Lezing ‘Loyalty Traps & Democratic Backsliding under the First Trump Administration’

DEN HAAG (PDC) - Iedere democratie lijkt wat te kunnen leren van de ontwikkelingen in het ambtelijke bestel tijdens de eerste ambtstermijn van Trump. De Amerikaanse sociologe Jaime Lee Kucinskas sprak op 22 januari, in een lezing georganiseerd door de Universiteit van Leiden, over dit thema. Al snel bleek dat er een aantal overeenkomsten bestaan tussen de sentimenten van ambtenaren onder Trump en de huidige situatie in Nederland zoals vorige week besproken tijdens de ROB-lezing met gastsprekers Herman Tjeenk Willink en Huri Sahin.

Kucinskas sprak over haar onderzoek naar ‘Loyalty Traps’, oftewel ‘loyaliteitsvallen’. Ze sprak tussen 2016 en 2020 met verschillende ambtenaren die interne, morele conflicten ervoeren omdat ze het beleid van de regering-Trump moesten uitvoeren. Deze ambtenaren voelden een verplichting om hun land te dienen, maar ervoeren tegelijkertijd tegenwerking wanneer hun opvattingen niet strookten met die van de president of de ministers. Daarbij durfden ze zich vaak niet uit te spreken omdat ze bang waren dat dit negatieve gevolgen voor zichzelf en medewerkers zou opleveren – vandaar de spreekwoordelijke ‘val’ waarin ze terechtkwamen en niet uit konden breken.

De reacties van geïnterviewde ambtenaren varieerden van onverschillige medewerking (‘ik doe gewoon mijn werk’), tot heftige weerstand en zelfs het nemen van ontslag. Net als in de bovengenoemde lezing van vorige week adviseerde de spreker ambtenaren om niet op te geven en zowel binnen als buiten hun departement steun te zoeken. Kucinskas vond, in tegenstelling tot Sahin en Tjeenk Willink, echter wel dat ambtelijke ongehoorzaamheid tot het mogelijke pakket aan verzetsmaatregelen behoort. Dit laatste concludeerde ze omdat ze bij de Amerikaanse ambtenaren een mate van wanhoop bespeurde die wij in Nederland (nog) niet kennen.