Policy Paper 8: 'Rond het Binnenhof: Ongevraagd advies aan de Staatscommissie'

Hoe maken we het Nederlandse parlementair stelsel toekomstbestendiger? Dat was de vraag waar de commissie-Remkes, officieel de Staatscommissie parlementair stelsel (2017-2018), zich over mocht buigen. Auteurs Joop van den Berg, Aalt Willem Heringa en Jan Schinkelshoek besloten ongevraagd mee te denken met deze Staatscommissie-in-wording. Want wat is er eigenlijk mis met het parlementair stelsel? Is er eigenlijk wel wat mis? Policy paper 8: Rond het Binnenhof is een verslag van gesprekken binnen het Montesquieu Instituut over de staat van de Nederlandse parlementaire democratie.

Hoofdvraag van de paper is of 'grote democratische, constitutionele veranderingen' een oplossing bieden voor de problemen met de Nederlandse parlementaire democratie. Men kan, zo schrijven de auteurs, de spelregels van het voetbal rondom de buitenspelval veranderen, maar als het voetbalveld onder water staat helpt dat de scheidsrechter niet. Om de juiste oplossingen te vinden, moeten daarom eerst de problemen vastgesteld worden. De auteurs vergelijken daartoe het Nederlandse stelsel met het buitenland, onderzoeken of het politieke partijen nog wel lukt om kiezers aan de politiek te binden en doen uiteindelijk alvast aanbevelingen voor staatsrechtelijke hervormingen.

De belangrijkste conclusie van de auteurs is dat er niet één, maar een veelheid van problemen in ons parlementair stelsel bestaat. Zo is de politiek versplinterd, hebben burgers weinig vertrouwen in hun vertegenwoordigers en wordt door versplintering de verhouding tussen de Tweede en Eerste Kamer ingewikkelder. Deze veelheid aan problemen schept ook een veelheid aan oplossingen. Staatsrechtelijk gezien zijn de belangrijkste aanbevelingen het invoeren van een kiesdrempel, een districtenstelsel en een rechterlijk toetsingsrecht voor het toetsen van wetten aan de Grondwet. Maar naast zulke formele maatregelen moet 'Den Haag' ook kritisch zijn op de eigen werkwijze: politiek en bestuur moet de gemeentelijke democratie voldoende ondersteunen, rechters niet voor de voet lopen en een minder hijgerig politiek debat voeren.