De verkiezingen in Frankrijk

Je zou het bijna vergeten, maar op dit moment is het verkiezingstijd in Frankrijk. Al op 10 april vindt de eerste ronde plaats en twee weken later zullen de Fransen hun president kiezen. Dit is altijd een spannende strijd in Frankrijk, en dat leek het dit keer ook weer te worden toen, afgelopen zomer, de rechtsextremistische Éric Zemmour een grimmige toon inzette en scoorde op onderwerpen als immigratie en de Franse identiteit. Maar de Russische invasie heeft het spel compleet veranderd.

Wie maakt er kans?

Ook in Frankrijk is sinds 24 februari al het nieuws en sociale media gericht op de oorlog in Oekraïne. Dit biedt Emmanuel Macron, als Franse president en huidige voorzitter van de EU Raad, een krachtig platform om zich voortdurend te manifesteren als een Frans staatsman van formaat en leider van Europa. Zo’n internationaal imago wordt in Frankrijk zeker gewaardeerd en levert hem veel steun op. Maar het is niet alleen om zijn internationaal handelen dat Macron vertrouwen uitstraalt. Een crisis vraagt om stabiliteit en continuïteit. Dat was ook precies de reden dat eerder deze winter werd voorspeld dat Macrons populariteit zou afnemen met de afloop van de Covid-crisis. De nieuwe internationale chaos vraagt echter weer om politieke stabiliteit en heeft Macron getild naar een vrijwel onneembare plaats die hoog torent boven de andere kandidaten.

Van de in totaal twaalf kandidaten lijkt eigenlijk alleen Marine le Pen een serieuze tegenkandidaat op dit moment. Verder lijken ook andere figuren uit de extreme partijen een redelijk belangrijke plaats te nemen: Éric Zemmour aan de rechterkant en Jean-Luc Mélenchon aan de linkerkant. Interessant is echter dat Anne Hidalgo van de Parti Socialiste en de republikeinse Valérie Pécresse meer naar de achtergrond zijn geschoven in de peilingen. Hun argumenten met enerzijds progressieve ideeën en een pro-Europa houding en anderzijds een liberale economie zijn sinds 2017 overgenomen door République en Marche van Macron, die hiermee het politieke landschap lijkt te hebben gewijzigd naar polemiek tussen centraal vs extreem in plaats van links vs rechtse politieke ideeën.

Verkiezingsthema's

Nu rest de grote vraag: Wat gebeurt er met de thema’s die eerder de Franse polemiek opklopten? Hoe belangrijk zijn nog de debatten over Franse identiteit, immigratie en koopkracht? Wat betreft de immigratie, konden Éric Zemmour en Marine Le Pen niet anders dan koers wijzigen bij de instroom van miljoenen Oekraïense vluchtelingen in de EU-landen. Zij legden hierbij het accent op het Europese en het niet-islamitische karakter van de huidige immigratie. Maar het vraagstuk van wat het betekent om Frans te zijn voor de eigen veiligheid en koopkracht, leeft nog altijd sterk in de Franse samenleving. Dat is ook niet gek na de verschillende aanslagen in het land sinds Charlie Hebdo in januari 2015 en de sterk groeiende inflatie van dit moment.

Het is ook precies op dit punt dat Marine le Pen sterk staat en waarom ze waarschijnlijk in de tweede ronde toch een belangrijke tegenspeler van Macron zal blijken. Misschien wel haar grootste stokpaardje is haar strijd voor een voorrang voor Fransen in bijvoorbeeld sollicitatiegesprekken en toebedeling van sociale woningen. Ongeacht dat dit niet te rijmen valt met de Franse wetgeving, vindt het gehoor bij een groot deel van het Franse publiek. Zij zal het dan ook naar alle waarschijnlijkheid tegen Macron opnemen in de tweede ronde, net als bij de vorige verkiezingen. Nu, anders dan toen, is echter de verwachting dat de marge tussen de stemmen voor haar en Macron veel kleiner zal zijn, hetgeen Macron zal voelen zijn politieke overwicht de komende jaren. Le Pen heeft het voordeel van een reputatie van dichter bij de mensen te staan. Macron, met de gele hesjes van 2018 nog vers in het geheugen, probeert zijn imago van Parijse elitair te veranderen door meer het contact met de ‘gewone burger’ te zoeken. Hij doet niet mee met de nationale politieke debatten tot na de eerste ronde, maar gaat wel in gesprek met het grote publiek op de radio of in de provincie.

Voor zover het nu laat aanzien zullen de Fransen een zittende president de kans geven om, voor het eerst in vijftien jaar (!), in een tweede termijn zijn beloftes waar te maken. Dat is niet zomaar een gegeven in dit land met een traditionele debatcultuur en waar regelmatig gekozen wordt voor het stakingsprotest dat menig politiek plan de kop heeft ingedrukt. Macron heeft de gele hesjes overleefd en het politieke landschap in Frankrijk gewijzigd. De grote vraag is of hij het vraagstuk van de Franse identiteit genoeg kan adresseren.

Dr. Marloes Beers is universitair docent en onderzoeker in de geschiedenis van de internationale betrekkingen aan de universiteit van Utrecht.