Gedoodverfde winnaar, geen tweestrijd

Gerrit Voerman over ‘eigen dynamiek’ verkiezingscampagne 2021

Er is geen tweestrijd, er is een gedoodverfde winnaar, drie partijen strijden om de tweede plek en de linkse oppositie komt er niet aan te pas.

‘De verkiezingscampagne 2021 heeft een heel eigen dynamiek’, analyseert Gerrit Voerman, kenner van het Nederlandse partijwezen. ‘Er is een partij, de VVD van Mark Rutte, die er al vanaf het begin ver bovenuit steekt. Die positie is, ondanks pogingen van met name CDA en D66, geen moment in gevaar geweest. En de partijen ter linkerzijde, PvdA, GroenLinks en SP, staan er bij en kijken er naar.’

‘Natuurlijk kan er in de laatste fase van de campagne nog van alles gebeuren’, haast Voerman, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit en directeur van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen, er aan toe te voegen. ‘Maar het moet wel gek lopen als de VVD van Rutte niet weer de grootste partij wordt. Misschien valt de winst niet zo groot uit als aanvankelijk leek. In de peilingen loopt de partij iets terug. Maar bij het begin van de slotronde ziet er niet naar de VVD bedreigd wordt.’

Dat is technisch bezien een ‘groot compliment’ voor Mark Rutte, voegt Voerman er aan toe. ‘Natuurlijk profiteert hij van de coronacrisis. Maar als nationale crisismanager slaagt hij klaarblijkelijk voor de test. Waar iemand als ‘zijn’ coronaminister Hugo de Jonge klap op klap krijgt, blijft er niets aan Rutte hangen. De VVD speelt knap in op het nationale crisisgevoel. En Rutte zelf speelt op safe.’

Zijn twee voornaamste uitdagers – Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66) – komen er niet aan te pas. ‘Met name Hoekstra laat het afweten’, stelt Voerman vast. ‘Hij is geen flitsend campaigner. Zijn gebrek aan politieke ervaring breekt hem op. Wie vier jaar minister is, is nog geen doorgewinterd politicus, laat staan een campagnevoerder. Hij maakt rare fouten, beginnersfouten. Misschien waren de verwachtingen van te voren veel te hoog gespannen, of slaat hij voor een christendemocraat niet de goede tonen aan.’

‘Sigrid Kaag begon aan de verkiezingscampagne met dezelfde nadelen als Hoekstra’, stelt Voerman vast. ‘Maar zij blijkt het wel in de vingers te hebben. In de campagne houdt ze zich staande, beter dan van te voren verwacht was. Met name haar stijl, rustig, weloverwogen, spreekt aan. Dat is wat anders dan het gehakketak die in verkiezingsdebatten zo vaak de toon zetten.’

De strijd om de tweede plek – de plek achter de VVD – is nog niet beslist. Terwijl het CDA daalt in de peilingen, trekt D66 bij. Leidend in die strijd om de tweede plek is, afgaande op de peilingen, vooralsnog Wilders’ VVD.

‘Het is knap dat Geert Wilders weer teruggekomen is’, stelt Voerman vast. ‘Een paar jaar geleden – rond de Europese verkiezingen – stond de PVV er beroerd voor, afgetroefd door Baudets Forum voor Democratie. Maar Wilders speelt weer volop z’n partijtje mee, als vanouds. Hij is een volbloed parlementariër, een gewaagd debater en een goede campagnevoerder. Dat betaalt zich uit. Maar ook hij komt bij lange na niet in de buurt van de VVD.’

‘Links staat er bij en kijkt er naar’, analyseert Voerman. ‘Bij elkaar opgeteld komen PvdA, SP en GroenLinks, de linkse oppositie, volgens de peilingen niet veel verder dan zo’n 35 zetels, nog minder dan de VVD lijkt te halen. Het bevestigt de trend van vier jaar geleden: links heeft het moeilijk. Het heeft geen wervend alternatief. En links maakt het zich extra moeilijk door het gebrek aan samenwerking. Wat moet nog gebeuren om de linkse partijen zo ver te krijgen?’

Prof. Gerrit Voerman is hoogleraar Nederlandse en Europese partijstelsels en tevens directeur van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP) van de Rijksuniversiteit Groningen. De interviewer, Jan Schinkelshoek, voormalig lid van de Tweede Kamer, is adviseur van het Montesquieu Instituut en in die hoedanigheid hoofdredacteur van de Hofvijver.