Sociale media en de Tweede Kamerverkiezingen

goedenavond dit is het actualiteitendebat van het montesquieu instituut in nieuwspoort met gasten zonder publiek maar we hebben inmiddels begrepen dat er zo'n kleine tweehonderd mensen op smits meekijken dus we zijn alleen maar toch ook een beetje samen dit is een discussie over sociale media en de tweede kamer verkiezingen en het kenmerk van die discussie is dat we hier deskundigen hebben ervaringsdeskundige maar dat we geen van alle weten of die sociale media uiteindelijk op 18 maart bewezen met onderzoek en grote invloed hebben maar we gaan wel de trends hier bespreken en of te sprake kan zijn van invloed op die uitslag van de tweede kamerverkiezingen

ik heet iedereen welkom maar ook namens niet alleen nieuwspoort en het montesquieu instituut maar ook prodemos en het filmhuis den haag die mede deze bijeenkomst mogelijk maken om ook iedereen even te leren kennen stel ik voor dat iedereen zichzelf even voorstelt u bent van het financieel dagblad en politiek journalist kunt iets over jezelf zeggen ik werk al sinds jaar en dag voor het financieel dagblad maar pas de laatste nou dit kabinet in den haag als politiek slag lynn van der leij fijn dat u er bent kees verhoeven al lang mij zeker bekend kamerlid voor d66 moet er bij zeggen misschien helaas vertrekkend kamerlid want je staat niet meer op de lijst maar bent ook campagneleider vlees volgens mij in 2012 tot en met 2015 heb ik vijf campagnes van d66 mogen leiden ja en met wat voor gevolgen hoe kijkt u daar zo even snel terug kan was heel leuk om te doen en daar speelde sociale media ook al een belangrijke rol in en daarna heb ik ook nog twee referenda gedaan waar social media om groot aandeel in vormen dus we hebben er wel aan de lijve neer voor iets mee te maken had ja duidelijk en rent vliegenthart van de universiteit amsterdam hoogleraar als ik het wel heb en nu u bent gespecialiseerd op onderzoek betreffende waar we het hier over hebben de klopt of meer breed gezien mijn eigenlijke invloed van media allerlei typen media op op onder andere stem voorkeuren en sociale media spelen daar in dat onderzoek en ook steeds prominentere rol ja en juist vanwege dat gegeven geef nu het woord want u houdt inleiding en de route is dat u een inleiding houdt van zo'n 10 minuten dat we een aantal stellingen hebben dat er vragen gesteld kunnen worden als het goed is ziet u dat de ook op het scherm waar u nu vragen kan indienen bij het montesquieu instituut als je montesquieu intikt en komt vanzelf op twitter al de accountant naar boven en het kan ook de but at montesquieu streepje is die tuut punt nl en die vragen die kunt u stellen en die proberen we dan hier aan de orde te laten komen er bij enkel bestuur te ongeveer tot tot half zeven of eerder als we de zaken helemaal in het griep hebben rens vliegenthart dankjewel ik heb een korte presentatie voorbereid naar over dit onderwerp over de invloed van sociale media op de op de tweede kamer verkiezingen en ik vond dat je een heel mooi begon door te zeggen op aankopen op 18 maart weten we eigenlijk nog steeds niet helemaal zeker of die sociale media het nu zo belangrijk zijn geweest maar mensen wel het gevoel dat het ergens over gaat want wat je wat je wat je ziet ook als we de afgelopen weken in de in de normaal ze hebben de debatten rond de tweede kamer verkiezingen en de discussie over de campagne volgende zien we dat er enorm veel aandacht is voor die sociale media meer dan ooit tevoren en één van de redenen is misschien wel omdat we in een unieke campagne zitten dat politieke partijen niet zo veel anders kunnen op dit moment dan dan via sociale media campagne voeren want ze kunnen eigenlijk niet of nauwelijks bestraat op een enkeling daargelaten die dat toch wel doet en daarnaast dat sociale media een veel belangrijker door de jaren heen kees broer zei het net al heel terecht in 2012 en ook een 2015 en ook in 2017 spul sociale media ook wel een belangrijke rol was in 2012 was dat nog hyves ik weet het niet helemaal werken en inmiddels heeft iedereen het over twitter facebook instagram en tikt op mijn presentatie die zou ik ergens moeten kunnen zien op een gegeven moment maar vooralsnog heb ik kan lenen kees verhoeven in beeld kijk daar ben ik heel fijn ik heb hem een beetje provoceren this is not america genoemd omdat op het moment dat wij praten over sociale media eigenlijk als we praten over kiescampagne misschien wel meer in zijn algemeenheid dan is ze zijn verenigde staten nooit ver weg en dat geldt hier ook en dat geld heel recent heel sterk je ziet u een foto van de bestorming van capitol hill waar in ieder geval in de mobilisatie van deze deze groep ontevreden amerikanen sociale media en een heel belangrijke rol gespeeld hebben en het is makkelijk of misschien wel ook intuïtief om de dingen die daar gebeuren ook naar de nederlandse context te verplaatsen en te zeggen ja we lopen altijd misschien een beetje achter maar zoals met heel veel dingen veramerikanisering wij en zullen wij ook te maken hebben met de ontwikkelingen die je daar ziet en met name ook de negatieve aspecten van van die invloed van sociale media mijn vraag het even iets genuanceerder zijn ik ga eigenlijk waar gemuteerde dat het allemaal wel meevalt in de nederlandse context maar ik wil eerst een beetje inzoomen op die politieke partijen wat we hebben toch ook de tweede kamer verkiezingen en de politieke partijen kunnen nog steeds een heel centrale rol daarin in die verkiezingen de fiets campagnes gelukkig maar misschien en wat doen zij met sociale media eigenlijk in deze tijd en ik denk dat er grofweg gezien 4 kom redenen zijn of strategieën zijn waar politieke partijen en politici sociale media voor gebruiken en dat is geld eigenlijk toe gedurende hele het hele politieke politieke bedrijf is ook buiten verkiezingstijd maar vooral binnen die verkiezingscampagne en het eerste is dat ze het gebruik om interactief te communiceren tegen en voor een deel ook met de kiezers met de burgers heel klassiek beeld is dat in een gemediatiseerde samenleving politici met name via media met kiezers communiceren spotty hier in deze in dit plaatje duidelijk in beeld ziet dat hij televisie dat de journalist daar tussenin staat en die wordt nog wel eens een beetje als hinderlijk ervaren want die vertelt nooit precies wat je als politicus wil vertellen en je krijgt nooit de aandacht die je graag zou willen en en het maakt die communicatie die indirecte communicatie niet zo makkelijk naar sociale media biedt uit eigenlijk een oplossing voor en daarin is trump natuurlijk wel hartstikke mooi voorbeeld die die traditionele media eigenlijk volledig overslaat en direct met de kiezers communiceert werkt ook andersom namelijk dat de kiezer terug kan praten via de sociale media dus er kunnen op momenten politici dat willen en dat ook doen kunnen zij daadwerkelijk interacteren met met die kiezen in het kan allemaal positieve gevolgen hebben want onderzoek laat onder andere zien dat als kiezers als dat gebeurt dat kiezen zich serieus genomen voelen en ook meer betrokken raken bij de politiek ja mooi voorbeeldje rtl debat van van afgelopen lijst ik ze wat van afgelopen zondag sigrid kaag lijsttrekker van d66 gebruikt in er instagram om nog een aantal van haar belangrijkste punten uit dat debat is even stevig naar voren te halen en heeft daarvoor dan niet meer de kranten of de televisie journaals nodig die nog een keer in het voetlicht te krijgen dat moment dat zij ook zou reageren op al het applaus dat wij aan de rechterkant van haar instagram account ziet dan is er daadwerkelijk ook sprake van interactie interactief corrigeren een tweede reden waarom de politie sociale media gebruiken is dat ze daarmee het politieke persoonlijke kunnen maken en zich ook als persoonlijk politicus kunnen profileren en we zien ook dat persoon een hele prominente rol spelen op sociale media dat is niet zo gek want er gaat iets heel beeldend is dat het gaat heel vaak met met video's minder en minder misschien wel met tekst en dan sprekend op op beelden spreken spreken politici dan ook meer aan en misschien ook in deze campagne zien we daar weer een aantal zalige voorbeelden van bijvoorbeeld op het account groenlinks op tic toc waar de rubriek koken met klaas bestaat en jesse klaver onder andere in nood aan mijn indische maaltijd weten produceren hij kreeg voor u het videootje besparen dit moet het even iets doen met deze deze stilstaande beeld maar het is een vrolijk voor de filmpje van een paar minuten en wat natuurlijk het idee daarbij is is dat politie daar proberen een soort nabijheid te creëren een soort identificatie dat kiezers kunnen zeggen van kijk deze persoon is ook gewoon een heel gewoon iemand die ook lekker in die keuken staten en lekker indisch aan het koken is en dan kan ik mijn eigenlijk wel wat bij voorstellen kan je mij ook wel bij mee identificeren het persoonlijke van de sociale media een derde aspect is dat je op sociale media nogal een apart volkslied en dat zijn journalisten die zijn daar veelvuldig aanwezig volgen alles wat daar gebeurt met name op twitter het lijkt soms meer journalisten dan gewone burgers op te zitten en politie weten dat heel goed en de politicus die dat al jaren als een zeer vaardig is in in in dat medium op die manier te gebruiken is geert wilders die eigenlijk helemaal niet interactief communiceert maar gewoon boodschappen de wereld in slingert maar jaren heeft meegemaakt dat iedere tweedy hij deed ook daadwerkelijk een koppen in de krant werd dit was een heel mooi voorbeeld hiervan campagne van 2017 4 jaar geleden waarin die

pechtold de toenmalige deze zes te glijden in een fotoshop te van een islam en hamas-terroristen' demonstratie voor de sharia en daarmee een dag of twee alle media with te domineren want was dat nou wel wenselijk dat hij dat op die manier deed om het echtpaar kwaad en wat wilde die daar nu eigenlijk mee zeggen een hele mooie manier om hele brede belangstelling te genereren en om eens eventjes flink op de bovenaan de media agenda te staan journalisten bereik en vierde en dat is de meest populaire om deze dagen over praten is wat je gericht adverteren zou kunnen noemen of misschien wel mike pro targeting zoals dat zoals het zo heel mooi heet wat wij als gewone burgers als gewone kiezers laten en hun enorme bak aan informatie achter op al die sociale media die wij gebruiken en die informatie die is te kopen die kunnen politieke partijen gebruiken om heel gericht bepaalde doelgroepen te bereiken en daar een bepaalde boodschap aan mee te geven daar kunnen we heel veel over zeggen dat gaan we link in de discussie zo meteen ook even doen maar het mechanisme is eigenlijk redelijk simpel in dit voorbeeld de partij van de arbeid en julian bloemen heeft een boodschap die heel duidelijk gericht is aan vrouwen het is 2021 vrouwen verdienen eindelijk gelijk loon en kan dan tegen facebook zeggen plaats die is op een heleboel facebookprofielen van in dit geval vrouwen en we kunnen dan ook in de facebook is daar redelijk is dat dat gebied redelijk open in dit in dit geval kunnen we ook zien of dat daadwerkelijk lukte en u ziet aan de rechterkant ziet u wat er dan gebeurt en dan ziet u nadat ik het grootste gedeelte van de profielen inderdaad vrouw en hiermee bereikt worden nou is gender natuurlijk een een simpel voorbeeld leeftijd gaat ook lekker maar je kunt daar heel veel verder mee gaan en je kunt veel meer pour kiezers profileren op basis van hun zoekgedrag dus het kan ook zijn dat ik op gegeven moment de persoonlijke pagina van kees verhoeven like dat deze en 60 mij gaat bombarderen met allemaal berichten of eigenlijk facebook namens d66 in dit geval en dat is iets dat deze campagne meer dan ooit lijkt te gebeuren en je kan daar zelf ook thuis nog eens een beetje meer rond spelen het is een een collega van mij die toevallig voor het onderzoek van weer andere collega's een paar cda pagina's like te om te kijken wat er dan zou gebeuren dit is vervolgens hoe hij op zondagochtend zijn nu.nl opent alleen maar op de hoekstra in beeld dus je kan heel dat heel direct zien en dat ook heel direct zien gebeuren

en dit is een manier voor politieke partijen om inderdaad hele specifieke groepen met een hele specifieke boodschap te benaderen en ervoor te zorgen dat die ook daadwerkelijk misschien wel willen overwegen op type tijd tussen het is lastig om hier onderzoek naar doen maar dat u weet je als wetenschapper doet want facebook geeft een aantal dingen wel weg en een aantal dingen ook niet politieke partijen willen ook niet al te open zijn over wat ze hier precies op doen en wat je als individuele kiezer krijgt is in de veel laat informatie stukken ook soms wat moeilijk in in beeld te brengen we zijn er wel mee bezig op de uva onder andere min een groot onderzoek samen met met de volkskrant en i&o research waarin we een heleboel mensen hebben die een soort plugin geïnstalleerd hebben op hun facebook pagina wordt door we alle advertenties die zou zien kunnen we kunnen zien in op inhoud kunnen bekijken dan kunnen we naar het ook zien vanuit de zijn wel die ideeën van bepaalde boodschappen zijn voor bepaalde individuen bedoelt gebeurt dat ook lukt het ook om die mensen te bereiken en natuurlijk dan die op timmer vraag maakt het dan ook wat uit en die maakt dat wat uit vraag is natuurlijk een hele relevante zeker als je ziet dat er flink wat geld aan het wordt gegeven dit is wat er aan facebook advertenties uitgegeven is in de afgelopen maanden vanaf 1 september cda spant de kroon bijna 200 25.000 euro d60 is hard bezig met een inhaalrace en is eigenlijk afgelopen week is even flink gaan flink gaan investeren en zit ook al ruim over een ton een en hetzelfde geldt voor het forum voor democratie en ook de vvd en dit is alleen nog maar facebook dus google-advertenties maar ook die advertenties op nu.nl die ik net liet zien zitten hier nog niet mee en je kan dan in daad dan met wat onderzoek kan je door de tijd heen ook laten zien hoeveel hoe zichtbaar die verschillen politieke partijen bijvoorbeeld zijn op de facebook pagina's van gewone burgers en hier zien we een interessante iets in instant iets gebeuren vanaf 28 februari dus eigenlijk vanaf het lijsttrekkersdebat rtl lijst x wat zien we dat de aandacht of het aantal impressies het aantal advertenties die mensen zien van met name d66 gigantisch is toegenomen dus die hebben duidelijke hun een klein offensief ingezet misschien wel omdat zij dachten dus en misschien eens heel onterecht dat kaart eigenlijk best wel aardig deed in dat debat

toch als we dan kijken naar die effecten weten we een aantal dingen niet maar wat we wel weten is dat het onderzoek dat er is laat zien dat hij effecten eigenlijk redelijk beperkt zijn en er is mij gevraagd om een aantal stellingen en te definiëren of neer te zetten om deze discussie mee af te trappen en de eerste daarvan zou voor wat mij betreft zijn is dat politieke partijen maar ook traditionele media de digitale campagne te belangrijk maken en denken dat ze daar misschien wel heel erg veel mee kunnen winnen maar dat effectief zijn en dat uit de eerste bevindingen die wij hebben in geval ook je ook kunt zien dat mensen zich ook kunnen ergeren aan dat soort advertenties en juiste neiging zullen hebben om minder snel op een partij te stemmen oké of waar zijn alle drie even hoor zei iemand iets laten we hiermee beginnen we laten die even staan ik wilde even zeggen uit overdreven bescheidenheid dat ik mijzelf niet op voorgesteld ik hoor geacht deze discussie te modereren ik ben al heel lang politiek journalist ik ben nu eigenlijk niet meer werkzaam in de eerste nieuws zit in de eerste nieuwslijn maar vooral als commentator schuine streep observator nog steeds zeer actief ik kan daarbij ook zeggen ik weet niet of je het direct ziet maar ooit begonnen op de schrijfmachine en nu ook heel actief op sociale media dus al die trends heb ik moeten met veel plezier nog steeds doorstaan maar dat geeft ook meteen aan hoe we die ontwikkeling de afgelopen 20 25 30 jaar is geweest maar even naar de actualiteit van de dag van vandaag daar staat nu vliegenthart politieke partijen media maken de digitale campagne te belangrijk we zitten wel in een hele specifieke periode al was het maar hier de afstand waarin we van elkaar opereren en zaal waar technici zitten om dit mogelijk te maken maar geen publiek in het publiek zit thuis die digitale campagne is gewoon ronduit noodzakelijk want anders is er bijna geen campagne te voeren dus in die zin vertekend het een beetje het beeld of rustig zal het eigenlijk het communiceren met het electoraat versnellen deze coroner crisis digitale tenminste versnellen ik denk dat dat we misschien een versnelling in zit maar we het ook wel een duidelijke trend is dat die sociale media sowieso veel belangrijker zijn geworden gedurende de afgelopen de afgelopen verkiezingscampagnes en dat er nu minder kan verklaard natuurlijk wel heel sterk waarom politieke partijen daar nu nog bak op inzetten tony anders je kan mijn dan wat jij je kan je je kan je lijsttrekker goed voorbereiden op de debat en op het gram op de interactie met gewone traditionele media maar heel veel meer kan je kan je niet dus het is ook wel begrijpelijk dat dat zo belangrijk wordt gevonden maar ik denk dat als je kijkt naar wat het daadwerkelijk doet dat er misschien wel een beetje teveel nadruk op gelegd ja en dan een vraag wat je eigenlijk aan collega alien van de lei als ik kijk naar het volgen van campagnes en ik heb er heel veel gedaan en was het lekker door het land krosse overal aanwezig zijn normale mensen tegenkomen politici fouten zien maken tussen het publiek rare hoedjes rare patches op bij en fabrieken wat tegen de regels van goed campagne voeren is het track geen rare kleren aan doe geen rare dansjes maar toch ik heb het allemaal gezien en dat is de allemaal bespaart maar bij journalisten moeten de hele dag aan dat digitale dan die goud en snel sluisje zitten precies want hoe doe je dat het bijhouden voor een de ik ben dus ik heb alles geliked zich maar van alle van alle partijen en ingeschreven van ik wil niet om die nieuwsbrief ik wil weten en ik moet zeggen af en toe valt het me tegen hoe weinig advertentie ze krijgen van de van de partijen die ik volg ik krijg vrij weinig kaart bijvoorbeeld ja terwijl ik dat wel veel zie en maar daar door met die als je als je inlogt en dan dan dan krijg je dus bijvoorbeeld op je whatsapp push berichten van nu kan je bloemen volgen en en en daar dus je dus je reist wel wat af inderdaad maar allemaal virtueel ja allemaal virtuele precies maar in in een van die sites net van vliegenthart zag je ook het in de interactief met te kiezen ik heb die pijltjes goed gezien die pijltjes gingen over de media heen ja ik heb het idee dat de laatste ja en nu in het bijzonder de media strik bij ons soort het journaille bijna niet meer nodig is voor een deel naam dat zou ik dus of het minste ja je hem je kan zeggen van nou ik zit de weken vrij en verhoog je mij ik heb hier ook wat over geschreven aan naar gevraagd en dan hoor je dus wel van de mainstream media die die die maken nog het frame waarin het of het online debat vervolgens in plaatsvindt dus dat rtl debat is daar een voorbeeld van daar wordt dan op twitter en op tic toc op gereageerd en wat je ook ziet als als als mark rutte dus via insta of of of via facebook de kiezen toespreekt en dan dan dan zie je dus ook ja dat de kiezen je ziet er ook een timeline naast waar mensen reageren en af en toe denk ik van nou ik weet niet of dit rutte goed doet want je ziet zo'n veld rol zien die in die intiem dat je af en toe ding vandaan ik ik weet niet of dit ook niet averechts gaat werken het is het zo misschien ook nog wel even een vraag aan de wetenschapper hier een tafel over de rol van de media en wie leidend toch uiteindelijk nog steeds is om informatie te geven aan de kiezen maar kees verhoeven heeft kan wel heel kort even aan de orde in begin verschillende campagnes gedaan dus heeft die trend gezien van door het land krassen in rokerige zaaltjes en later in niet-roker zaaltjes verstaan hebbend naar digitale communicatie is dat in uw beeld enorm belangrijk geworden enorm toegenomen en essentieel in campagne voeren nou ik vind het onderscheid tussen online en debat doen of online een gesprek met een groep mensen doen vind ik van een totaal ander iets dan dan het adverteren via bepaalde social media platform dat zijn twee totaal verschillende dingen waarbij je ook ziet dat het een gewoon altijd sinds die platforms actief zijn als als factor is het er gewoon altijd geweest zijn nu ook wel dit natuurlijk dat digitaal debat voeren dat deden we in vorige campagne gewoon niet je kan het eigenlijk niet reden dat ik in 2017 of 2010 of 2012 dat ik digitaal met een grote groep mensen een debat voerde het zal dat nu de enige manier is of in deze kleine setting bij elkaar studio gevoel oproep om iets meer dat gevoel te geven van we hebben het georganiseerd een bepaalde onze eigen achtergrond en we zetten een bepaalde setting neer dus ik denk dat het ik ben het over ze heel eens en ik herken ook uit verschillende wetenschappelijke hoeken wel die relativering die vliegenthart naar voren gebracht heeft ik denk dat het mike wordt targetten en het en het heel erg gericht die kiezer bedienen met boodschappen ik denk dat alle partijen doen en door elkaar een beetje opheft en ik denk ook dat partijen inderdaad wel eens zou kunnen overschatten dat kiezen ze gevoelig voor zijn aan de andere kant in amerika blijkt wel dat de hele tijd die boodschap krijgen soms wel de invloed heeft bedenk ook dat reclame als niet beïnvloed ja het online campagne voeren zoals we nu moeten doen m is natuurlijk iets heel bijzonders ik denk ook dat dat een deel zal blijven en een deel zullen we weer terug hopelijk kunnen naar de naar de zaaltjes en daar vind dat eigenlijk heel functioneel keuzes maken nu ik ben heel blij met het feit dat die mogelijkheid dus x ik voer zelf geen campagne meer maar ik vind het wel heel leuk dat gister een lezing van een groep mensen uit een bedrijf dat werd gewoon huilen helemaal online georganiseerd gemodereerd iedereen zat thuis niemand was ergens aanwezig behalve op zijn eigen plek en dat liep eigenlijk heel goed en hoeveel tijd scheelt dat niet dat je niet allemaal daar naartoe moet reizen en dat dat heeft toch ook wel voordelen dus ik denk dat we naar een nieuwe mengvorm kunnen in de toekomst ja dat zou best wel ja hij heeft die verandering had wel de afgelopen jaren meegemaakt na en en voor zover dat meetbaar is maar komen zo misschien nog wel op heeft u het gevoel dat je de kiezen echt op die manier kan bereiken het is zo moeilijk om de antwoord op druk ik heb precies een periode meegemaakt waarin de platformers natuurlijk enorm belangrijk werden als onderdeel van de politieke ik denk dat er zo'n 15 jaar geleden is dat dat facebook en google echt die die die die groot stap ronde zet en toen ik de kamer in kwam begonnen allemaal te twitteren het heeft enorme inpact had maar ik denk dat de rol van de van de traditionele media en het klassieke contact daar steeds een rol in is blijven spelen dus ik denk niet dat dat trump is misschien enigszins een uitzondering maar in in nederland in de nederlandse verhoudingen ik vond het dat het door lien van de lijn goed gezegd dat ik denk dat dat de traditionele media nog steeds het frame bepalen en dat daar vervolgens over getwitterd en gedaan en herhaald en verspreid wordt zelfde geld voor het tweede kamerdebat die plek en de gebeurtenissen daar the real real time and life plaatsvinden die worden uitgelicht en verspreid via social media dus het is een verspreidings vorm maar ik denk wel dat er nog steeds het tweede kamerdebat en het televisie of kranten interviewde of lees de band nodig is om dat vliegwiel te kunnen gebruiken en kamerleden die die volledig via twitter het nieuws domineren ik denk misschien alleen geert wilders maar mijn lukt dat in ieder geval nooit nou ben ik ook maar een kleine krabbelaar back patch er van een middelgrote partij mooie debatten voeren was nog niet zo lang ik het ook dat wel wel dat doet dan weer zelf goed mens viel taart en deed het perfect kijk het effect in verkiezingscampagne is natuurlijk zit je kiezers wil bereiken dat je een boodschap wil meegeven en dat je vervolgens hoop dat ze op je stemmen k en vanuit onderzoek is dat gebleken dat dat het makkelijkste kan toch vier de traditionele media een debat interviewen in de krant al die televisie en radioprogramma's of dat dat ook werkt via de digitale weg ik denk dat je voor voor een deels zijn die ook niet helemaal goed meer te scheiden hij dat is natuurlijk ook wel iets om om om je gaat haar wordt en dat het moment dat een het rationele media en een bepaald frame aangeven en dat dat dan vervolgens heel erg uitvergroot wordt op sociale media kan het wel betekenen dat dat dus het bereiken enorm toeneemt de andere kant werkt het natuurlijk ook op een journaliste zitten ook vaak inderdaad eigenlijk zoals zoals lean ook aangeven van die zitten dan ook op sociaal meer te zoeken naar en gebeurden dingen die misschien ook de moeite zijn om in in de kant op te nemen dus het werkt natuurlijk wel die interactie is is is continu aanwezig en die lijnen die worden ook steeds of die grens hoor ik steeds sessie fusie maar als we nu kijken naar naar een naar wat we en het is moeilijk om het precies te onderzoeken en wat we wat doet wat doet informatie met stem voorkeuren maar als we kijken naar wat we nu weten in die nederlandse context dan lijkt het toch vooral dat hij dat dat die dat die invloed van die echte digitale campagne kant het is echt dat michael taken te bijvoorbeeld heel erg beperkt beperkt is en het blijft en ik denk dat dat dat voor en deels in het misschien wel in dat politie of dat politieke partijen nog niet precies goed genoeg in staat zijn om de juiste boodschap bij die uit te kiezen te brengen maar ik denk ook dat dat kees hoeveel er gelijk een docent iedereen het naar we doen is dan is het ook heel erg moeilijk om jezelf nog onderscheidend neer te zetten op zo'n b zou een verschil niet ook in andere landen gebleken althans ik heb wel eens van die onderzoeken van het loodjes instituut in engeland gezien dat er een verschil is hoe het gaat presteert wordt in leeftijdsgroepen ja dat is absoluut een enorm verschillen jaar als je naar kijkt naar op welke manieren mensen van schudden leeftijden hun politieke informatie krijg is hem dat is een perfecte afname van de krant of of echt toename van de kant wanneer je leeftijd toeneemt en een afname als het over sociale media gaat met dan ook wel weer wat uit zal iemand steeds meer ouderen zit ook op facebook bijvoorbeeld dus je ziet het absoluut maar je nog steeds is het grootste ervoor is een flink deel van de informatie die je in nederland in ieder geval neer als context via sociale media krijgt komt de ook van die traditionele media vandaan dat zijn vaak gewoon stukjes uit het 8 uur journaal clipjes van de nos fragmenten uit kranten artikelen die ze ziet dat traditionele media nog steeds een heel erg belangrijke factor zijn in het bepalen van die inhoudt dat kan wel voor een deel vervreemd worden in wat ik vaak zie lucy's dus van die kleine uit knipsels van kamerdebatten dat wordt dan neergezette geert wilders is daar heel goed in in de raad en daar wordt dan een kop overgezet waarvan ik denk van ik was bij dat debat dat kan de helemaal niet uit maar die frame is vastgesteld van zo moet je hiernaar kijken en en ik vraag me af hoe invloedrijk is dat heeft dat heeft dat effect of zeg je van wat u zei eerder van de kiezer is niet gek die ziet echt wel heus wel hoe dat debat zich holland rond ontrolt en en die kop die daarboven staat kijk hoe wilders vloer veegt met rutte bijvoorbeeld de tot helemaal niet het geval is ik vind een andere keer ander mooi voorbeeld is de prins krientjes van de moties die heel erg vaak gebruikt worden om een soort kijk kijk deze 60 watt zijn linkse partij zijn maar ze hebben ons hier niet gesteund achtige dingen wordt een heleboel verontwaardiging vaak over 40 ik den dat je daar dat wat wij heel vaak bedoeld om de eigen achterban mee te bedienen en om te laten zien van kijk wij staan hier voor de er voor de buis werken in het geval van wilders voor de echte rechtse politieke en wij hebben daar ook een fack nee want wij zetten daar de minister-president mee klem mensen die misschien niet zo dol zijn op de op de pvv zullen die of of die meer als neutraal daarnaar kijken zullen de relativering daarvan heel erg duidelijk van zien dat we echt niet die sociale media gebruiken hoeven te onderschatten dat je heen wilt zwevende kiezers daar niet meer binnen precies ik denk de ik denk dat niet en wat bovendien ook nog eens een keer zoiets is is dat de politie ook wel een beetje achter de feiten aanlopen en wat je ziet nu jesse klaver op tic toc nee daar gebeurt het voor voor voor echte echte jongere kiezers voor een deel gebeurt dat daar wel maar ik denk dat de activiteiten van de politieke partijen daar niet

niet echt grappig gevonden worden of niet echt aansprekend gevonden worden en dat het voor politieke partijen ook vaak hen een beetje geforceerd is voor politie geforceerd is van kijk mij hier eens even leuk john meedoen en leuk proberen een bepaalde groep aan te spreken en dat maakt natuurlijk wel heel lastig van die authenticiteit daar in die stukken heel belangrijk dat gevoel b snap case hoeven hebben ik zie dat zelf bij bij debatten dat er dan activisten zat me zeggen van hun partij heel actief op sociale media zijn om ogenschijnlijk in de snelheid als je er naar kijkt objectief te zeggen nou die is heel erg goed die is heel erg slecht als je dus goed oplet wordt dat er inderdaad lien van de lijst het dan gezegd ge vreemd in de bepaald beeld god die doet het hartstikke goed dat heeft u ook gedaan ja ik denk dat de meeste mensen uiteindelijk toch ergens nadenken en weten dat er een en een deel van het geheel wordt wordt getoond en ik denk dat het een hele grote groep kiezers echt wel weet wat er echt gebeurt is of dat ze een paar keer iets hebben gezien waardoor ze toch wel weer een soort van gematigdheid hebben over de perfecte performance van een specifieke politicus je ziet wel dat je soms echt wel een hit kan hebben dat je een keer een moment hebt dat je je scherp interrumpeert of dat je leuk uit de hoe komt of dat je een goed punt aansnijdt en dat kan best wel werken en dat kan jouw best wel als kamerlid op re-ment een bepaalde status geven was je steeds een bepaald onderwerp agendeert dan kun je best wel een hun profiel opbouwen maar dan moet je wel op een echte manier doen dus ik geloof niet dat je het kan bereiken door alleen maar het beeld neer te zetten zonder het echt te doen ik denk dat je uiteindelijk wel via het beeld kan laten zien wat je allemaal doet maar je kan niet alleen maar op basis van en beeld jezelf vergroten en dan vervolgens niet echt daadwerkelijk het politieke werk of politieke debat er achter op een goede manier doen dus ik geloof dat je uiteindelijk nog steeds gewoon het echte politieke werk moet kunnen en dat je dat gewoon op en geduldig en langdurige manier moet doen en dan kun je uiteindelijk via social media op een gevend wel een bepaald bereik hebben en dat zie je nu ook je ziet dat echt bepaalde kamerleden die die al lang een de kamer zitten dat die nu toch een bepaalde waardering beginnen te krijgen dat geldt ook voor bepaalde bewindspersonen die al wat langer zitten die krijgen op beschermend gewoon een soort van ja bekendheid en herkenbaarheid en dat duurt lang om op te bouwen je kunt dat niet even in in in 3 coaches op twitter doen maar je kan toch wel een bepaald idee of een bepaald punt uit je verkiezingsprogramma opeens echte heel sterk poesje of koop de agenda zetten via social media maar ik vond wel grappig de motie plaatjes vind ik ook de mooie wat nu ook heel erg vaak gebeurt is dat je een stem bij ze erbij pakt waar jij dan als partij goed uitkomt voor uw het zelf ook ik ben veel met digitalisering bezig de waren een aantal van dat soort onderzoeken op d66 dan aardig uit wat doe ik dat dan toch even zien hij kijk ons eens even goed bezig zijn dat krijgt dan veel likes maar wel van de d66 achterban en misschien één of twee mensen die mij dan een mailtje sturen en zeggen oké zie ik las dat je weg gaat of wie kan ik eventueel stemmen of moet ik tussen jou en de piratenpartij ik ben ik ben ans zoeken ik denk dat met name als ik dan kijk naar wie het liken dat zijn dan toch eigenlijk allemaal wel d66 is over of mensen die mij volgen en die had ik al hè dus nu eens meer het bevestigen van dan dan dat het dan zo veel nieuwe mensen opleveren dat gaat het lang belangrijke ik bedoel dat ze kunnen draaien mobilisatie van je eigen van je eigen achterban ja en uw eigen achterban is natuurlijk niet uit het niets gekomen ik heb zelf bijvoorbeeld bij de laatste verkiezingen 6000 voorkeurstemmen gekregen dat ze heel weinig ik ik heb eigenlijk altijd op de slippen van alexander pechtold heb ik tien jaar in de kamer gezeten en ik heb eigenlijk helemaal geen eigen achterban nu een klein beetje misschien wat mensen die het leuk vinden dat ik vaak mijn digitalisering bezig bent als het er een paar duizend zijn is het veel is dat erg weet ik niet ik kan ook zeggen van haar los van die achterban heb ik inhoudelijk mijn werk als politicus goed gedaan maar het opbouw van een achterban kost heel veel tijd en dat geduld moet je dus hebben en dat kan je niet even snel snel snel met sociale media doen het is een onderdeel van maar niet het tovermiddel tot is dat de personaliseren van de boodschap toegenomen ook uit onderzoek hey dat aantonen nou ja weet je klas en we hebben wat lastige daaraan is is natuurlijk de platforms ook enorm veranderd zijn en want hij laat ik maak dat grapje over hyves maar we hadden we waren in nederland trots dat wij het eerste politieke hyves debat hadden met lijsttrekkers en dat is niet eens zo heel erg lang geleden maar en de huidige de huidige jongeren weten hebben niet meer wat hij was zeg maar dus het is lastig omdat omdat precies aan te geven maar wat je wel ziet is dat met name die die platform zeer afdruk over beelden gaan instagram tic toc dat aan dat gaat niet zonder personen en dat betekent wel dat de match tussen een persoonlijk verhaal en een gezicht maar en profiel dat kan inhoudelijk zijn maar dat kan ook meer meer privé aspecten hebben en het platform wel wel erg groot is leuke kerel beneden van hier aangeven ook misschien het onderzoek gebleken op welke wijze als politieke partij in een campagne je beste digitaal kan profileren hoe je dat moet doen of is dat zo algemeen niet te vragen ik vind het een hele moeilijke vraag en als ik het als ik het precies zou weten dan zou ik misschien wel bij een van die politieke partij jaren veel geld verdienen nee ik voor de voor een deel is het ook een beetje een nog steeds en taiwan erop proces denk ik dat heel erg politieke partijen ook in de ene keer iets doen dat heel goed werken nou dan heb je een een hit en je doet er voor jullie eigenlijk min of meer hetzelfde en dan valt het helemaal dood dus het is soms ook het is soms ook ook moeilijk omdat omdat precies te doen wat ik denk is dat er net heel bang is is net ook die dingen doen voor je eigen achterban ervoor zorgen dat de mensen die echt tot de kern van jouw partij horen die ook eigenlijk jouw boodschap breder moeten uitdragen dat hij ook betrokken blijvende aandacht naar blijven bestedingen wat een heel belangrijk aspect het kees hoeven ik wil het niet ik wil ook weer niet alles weg relativeren en daar moet je ook altijd mee oppassen maar ik weet als campagne leidden ik begon in 2012 als als relatief onervaren kamerlid nog steeds ik zat toen pas anderhalve net toch nog geen twee jaar in de kamer was ik ineens campagneleider allemaal mensen die tegen mij adviezen begonnen te geven maar die gingen ook vaak vaker tegen elkaar in en heel veel gevallen hebben we toch echt wel gewoon maar wat gedaan maar wat geprobeerd en dat is ook heel normaal je doet er onderzoek je hebt al tentakel ze zijn natuur allemaal mensen maar uiteindelijk probeer je dingen het ene is heel erg succesvol en het anders laat een beetje doodt en uiteindelijk denk ik dus dat je toch iets van een lange adem nodig hebt een langere geloofwaardigheid om iets op te bouwen en ik denk dat social media in dat opzicht gewoon een onderdeel is geworden van de manier waarop politici communiceren met hun achterban ik vind ik denk dat er heel veel getouwtrek is waardoor iedereen aan een aan een kant van het eiland rijk is en dat heel veel zichzelf weer opheft want iedereen die tegen mij zegt die al wat langer in de politiek werkt zeggen ja vroeger had je naar de krant van of na dus na de krant en het journaal had je niks meer en dan stopte het even en ja nu zit iedereen nog de hele tijd door te gaan tegen elkaar in iedereen weer zijn eigen achterban bedienen en de vraag is wat het netto oplevert ik denk dat het wel eens heel erg beperkt zou kunnen zijn dat heel veel energie en tijd kost het even tussendoor ben gewoon nieuwsgierig naam dat we het er over hebben lien van de lijnen gaat in ieder een vraag is er tot nu toe en nog twee weken te gaan een voorbeeld van campagne voeren en vooral dan digitaal in dit verband maar misschien ook nog wel op de klassieke manier van waarvan u zegt nou die doen het hartstikke goed schieten en partijen binnen ik in waarbij en dat wat iedereen heeft is opgevallen natuurlijk is dat hij is dat die peilingen tot voor kort heel erg stabiel zijn gebleven en dan praat ik achter de schermen met de partij zeggen ja maar we doen het wel heel goed op sowieso ordening van jammer waarom zie ik dat dan niet terug in de peilingen of of probeer je te suggereren dat die peilingen niet treedt niet verslaafd zijn wij dus ik vind dat maar ik vind het heel moeilijk om een voorbeeld te noemen cumbia om een voorbeeld te noemen en ook om te kijken wat er echt achter die de api achter al die media zuilen gebeurt in wat er wat bedoelt u daarmee de is de is zo veel gaande dat kan je niet allemaal volgen en je weet eigenlijk niet van om bijvoorbeeld ik zou willen weten van we krijg ontzettend veel jongeren die voor 800.000 jongeren die voor het eerst gaan stemmen meneer opbelt en dan denk je van nou dat moet goed zijn voor groenlinks omdat ze op tic toc zitten maar ik weet het niet uit de peiling blijkt niet dat nee dat bleek niet uit bij in die zin kan er nog een enorme verrassing plaatsvinden ja precies naar die vinden ook al te plaatsen ja vorm van denk ik zie was natuurlijk via geleden een enorme verrassing ik denk dat social media daar grote rol in gespeeld heeft omdat zij volgens mij toch in geslaagd om heel effectief dat middelen in te zetten wat ik nu bezit er nu een beetje in de vader het een aantal kleinere partijen wel succesvol opvallen ja dat bedoel ik zie dat bij een voelt de de piratenpartij iets minder maar ook ja 21 en misschien vergeet ik nog en dat doe ik niet expres ik vind dat een aantal kleinere partijen die nieuw zijn maar toch al een tijd bezig zijn nu op dit moment best aardig aan de weg timmeren wat vaak wel zo is dat het aan het eind van de campagne helemaal wegvalt omdat dan alle grote partijen het laatste in de in de in de 13 keer praatte met een lijsttrekker is dan mark rutte de laatste en en en de partijen die denk ik ook best wel veel in beeld op dit moment ik zag als er kan een paar klas kan dus nu vind ik dat een aantal kleinere partijen eigenlijk heel succesvol uit de verf komen omdat maar dat is ook een beetje de fase waarin we nu verkeren twee weken voor de verkiezingen zijn zij aan de beurt en dan laatste dagen is het allemaal rutte calera nou misschien is het leuk om aan het eind te vragen is het onverwachte gebeurt altijd maar misschien dat iemand dan vast onder welke nadenken wat dat onverwachte zou kunnen zijn ga onthouden de vraag zeg het ook tegen mezelf rens vliegenthart en de is hier ook al een vraag die ik heb en daar wordt door vragen stellen verweet je natuurlijk brexit en het verenigd koninkrijk en natuurlijk ook de verenigde staten de verkiezingen en sowieso de traditie die daar is met campagne voeren en dat is logisch maar eerst even misschien juist niet die twee landen als voorbeeld heeft u opnemen van de meegegeven zodat in de naaste buur landen is duitsland belgië

op op op het terrein waar we het hier over hebben ik denk voor een deel is het vergelijkbaar wat we wel zien is dat de nederlandse politicus in in bij het landen gelijke onderzoek een fervent twitteraar is ze gelijk met een aantal landen om ons heen zie je dat wel wel heel duidelijk maar ik denk dat als je bijvoorbeeld naar naar vlaanderen en naar naar duitsland kijk dat dat dat en de verschillende niet zo heel erg groot zijn wat je wel ziet is nu dat de institutionele context wat anders is en met met in duitsland heb je natuurlijk die die kiesdrempel van 5% waardoor het voor die kleine partijtjes die ik in dit in ons kan je het ook machtig interessant vindt op dit moment veel lastiger is om om om die wordt de sneeuw zeg maar en ik denk dat een van de een van de dempende invloeden misschien wel van de van van wat we hebben al wat vaak in die amerikaanse maar ook in de britse context als storend aan sociale media gezien wordt is dat wij zo'n fijn meerpartijenstelsel hebben waardoor je nooit volledig voor of volledig tegen tegen iets keek tegen iets kiest en ik denk dat dat iets is dat je ook in de in de landen voor in deel van de landen om ons heen natuurlijk natuurlijk ziet duitsland belgië scandinavië doen omdat wij dus veel meer te kiezen hebben we hebben die c we hebben veel meer te hijsen precieze en waar we waardoor polarisatie en want het is toch vaak wat er wat het argument is dat die sociale media in ivoor bijdragen aan polarisatie die zie je natuurlijk in zo'n amerikaanse context veel meer met die twee partijen waarbij ook de media ook meer en meer gewoon als er is meer en meer en meer in die twee kampen zijn zijn verdeeld waardoor dit voor en tegen veel scherper schept zich bezig met brexit net zo het zou best kunnen dat ik geloof best dat sociale media daar een of twee procent verschil hebben gemaakt dat heeft het verschil tussen mij en het kan het verschil gemaakt hebben tussen brexit doorgaan en weg zit niet doorgaan jammer klein effect maar wel een heel relevant effect het is in nederland is dan 1 of 2% effect kan soms misschien het verschil maken tussen die de grootste partij wordt kan een of twee zetels opleveren maar is veel in zijn implicaties veel minder groot chris hoe verhoudt dit is ook een na bedoel dus ook een nadeel van referenda dat het alleen maar voor tegen is en dat dat is jammer want een referendum is een hartstikke mooi middel om de bevolking de kans gegeven om aan de noodrem te trekken op moment dat de politicus doet dat ze niet willen deze 60 heeft daar een moeizame relatie mee gehad afgelopen jaren maar wij zijn op dit moment voorstander van een binnen en correctief referendum en toch moeten we ook eerlijk zijn over het feit dat een referendum na een man het het speelveld in twee stukken hakt en dat heeft een nadeel want het is polariserend van aard en dat heb je ook gezien bij die tweede referendum hoewel ze ook een voordeel voordelen hadden je bent jezelf al campagneleider begrijpt was geen campagne leidden ik was twee keer de de persoon die namens d66 in het veld kwam om uit te leggen waarom we voor het oekraïne referendum waren en waarom ik alsnog voor de witwassen de rally bed en dat heeft mij een hoop energie gekost en kritiek opgeleverd maar het is wel het aller mooiste geweest dat ik me afgelopen 10 jaar heb meegemaakt want dat waren de zaadjes maar dat waren ook allemaal mensen die echt een volle debat aangingen dat was echt een rondgang door nederland met met han ten broeke en harry van harry van bommel en kathalijne buitenweg en ronald van raak en dan moesten we echt vol aan de bak om om die die discussie te voeren het dader was alleen dat de uitslag op de uitkomst dat was dat in tweeën hakten speelveld en dan is de helft is ontevreden en daar hebben we nooit een goede oplossing voor gevonden dat mij verbaasd maar dat zal gebrek aan kennis zijn rent vliegenthart die micro targeting heeft in nederland maar beperkte invloed op die stem voorkeur in een aantal omringende landen ik noemde net er verenigde staten of of de omringende landen misschien niet in de verenigde staten en het verenigd koninkrijk wel daar is die techniek zo niet uitgevonden toch wordt hier fors gebruikt waarom doet doet dat hier dan niks maar oké ik noemde net al noemde net al de de om soms meerpartijenstelsel ik denk dat hij echt echt uitmaakt in dat opzicht en dat dus the the the the for tegen keuze of die keus tussen de democraten en de republikeinen er en niet zo niet zo sterk is een tweede is dat inderdaad amerika in vet staat hem en de veel verder is met die mike vertakking en eigenlijk ook op al veel langer doet veel meer mijlen van huis tot huis er eigenlijk los van die sociale media meet men of daar een een republikein en democraat of een indipendent woont en je weet dus hij mike rotating gebeurde daar het woord is ook helemaal niet nieuwe zeg maar gebeurde daar gewoon aan de deur zeg maar canvassen dus dat is ook veel meer veel meer in die in die traditie en je dat je redden en zo zijn er nog een aantal andere redenen die vooral aan die context liggen he de koorden commercialisering van van het van traditionele media waardoor die ook veel meer een bepaald publiek op bezoeken met een bepaalde politieke politieke mening draag daar draagt eraan bij en ook het het feit dat we in en ook weer een uitkomst van het meerpartijenstelsel dat in het er elk die consensus wel gezocht moet worden om een paal ze bepaalde regering te vormen hebben inmiddels nouja minimaal 4 misschien na deze verkiezingen wel vijf of zes partijen nodig en dat betekent dat de verschillen niet zo radicaal zijn en dat die in van ook voor een deel overbrugd moeten worden en ik wil er ook een heel mooi iets dus het werkt hier minder omdat het landschap zo onder het landschap land van dat werkt anders en ik denk ook dat je er zit ook die u kunt deel van er zit ook een hun financiële argumenten achter maar in nederland wij hebben geen geld niet om te doen wat wat hun amerikaanse wat hij amerikaan met hun super pacs zoals dat zo mooi heet met allerlei fondsenwerving maar echt miljarden in in omgaan wel kunnen doen maar zelfs als dat zo zou zijn vraag ik me af of je dit dit in nederland zo voor elkaar ja je elien van der leij als je kijkt naar voorbeelden in verenigde staten en we hadden het er net over in groot-brittanië brexit en verenigd staten denk natuurlijk aan het tijdperk trip en misinformatie steeds bepaalde informatie herhaald brengen zodat mensen er op ten duur in gaan geloven ja maar daarom daar maken dan kun je even over geld hebben en ik dacht van de feiten ik vraag me af hoe meer ontvankelijk je woord voor een boodschap als je er constant mee wordt gebombardeerd wat denkt u nou bedenkt u als er als dat zo gebeurd die dat bombardement ik zou zeggen ja ja maar in en want ik heb hier nooit zijn verhaal over geschreven en en en toen had ik het met iemand erover en die zei ook van ja maar bijvoorbeeld de biden en trip nu dat trim veel meer inzitten op op ja 9 informatie in te zeiden van ja wat wat ik nu zeg van bij wij geven de frame en en en en daarna komt het op social media en ijs 4 hebben maar wat daar gebeurde was terwijl het debat nog gaande was kregen allerlei trump aanhangers via via social dus je pushberichten van ja wat doet trumpet van tarth fantastisch tegen by de dat dat dat ze sturend waren en dus dus de content kwam van de tv maar besturing kwam van het bombardement aan aan social media berichten dat die mensen dan binnenkregen en ik weet dat het wel heel veel mensen die ik ken die die die die kijk ook voetbalwedstrijden bijvoorbeeld met een tweede scherm de bij en en dan is het onschuldig en denk ik want ik ben geen voetbal kennen maar in in zo'n situatie zou het veel minder onschuldig zijn ja het is een hiervan vraag bij kees verhoeven met name nu heeft zich de afgelopen jaren nogal druk gemaakt over nou ja weet niet hoe ik dat moet samenvatten digitale gevaar wat er eventueel ook in zit te controleren op facebook europese wetgeving enzovoort die is nou wel het soort monitoring' van de europese commissie in gang gezet ook over het informeren van de burger en het misbruik maken van de mogelijkheden die je hebt digitaal de toen we hebben allemaal niet heel voor ja mijn land moedigen over en zit daar wel degelijk een gevaar ook zelfs nu we hebben er als je kijkt naar deze kabinetsperiode en vier jaar tijd in in de debat over desinformatie ontwrichting de invloed van van politieke beïnvloeding al de niet van van buiten af en toe binnenuit is er wel een verandering in het denken opgetreden ik weet nog goed dat dat de minister om longue in het begin van haar periode dit dit onderwerp desinformatie garandeerde en dat zij toen echt voortdurend werd geraakt wat bedoelt u ja noemen zijn voorbeeld werd bijna nacht over ze werd een beetje uitgelachen ik weet nog dat ik een keer uitgenodigd werd om bij je bij bij jeroen pauw dan maar uit te komen leggen wat er dan aan de hand was en ik noemde allerlei voorbeelden frankrijk duitsland verenigd koninkrijk verenigde staten het oekraïne referendum en er werd toch echt wel een beetje meewarig over gedaan vanouds allemaal nog wel mee vallen laat het al zien laat het dan zien nou het is voor een groot deel onzichtbare dus lastig aan te tonen dan zal het er wel niet zijn nou het is er dus wel nu zijn jullie toch die hebben een merrie zegt het wordt nu ziet u toch misschien wilt u iets gaan zeggen over het nu ziet u nu bepaalde dingen waarbij u denkt ja dat is niet coach en daar klopt niet dat zit iets ik vond net de voorbeeld van van wilders die gewoon pechtold in een in een op in een in een foto plakt met hamas demonstranten ja daar kan je het overal was hamas die raak gewoon maakt even niet uit manier van radicale groepering waar je niet mee gezien worden dat werd gewoon geplaats op internet en dat was natuurlijk gewoon evident nep nieuws dat is een soort oude voorloper van wat we nu diep week noemen dus je hebt wel degelijk je hebt allerlei videootjes waaruit blijkt dat iemand iets lijkt te zeggen terwijl die dat helemaal niet zegt foto's die geshopt worden trollen die op anonieme wijze enorm boodschappen aan het verspreiden zijn politieke advertenties die niet duidelijk zijn qua herkomst en wie het betaald in amerika cabbage analytic aan de verkiezing van trump we weten allemaal niet precies welke rol wordt gespeeld heeft maar wie nu nog zegt desinformatie speelt geen rol of is te relativeren die die heeft de denk ik mis terwijl de tegelijkertijd collega's zijn van van van vliegenthart die die ook aantonen dat het effect in nederland nog wel beperkt is maar als het effect dat is niet de aanwezigheid de er worden wel degelijk pogingen gedaan van buiten maar ook van binnen uit om allerlei politieke invloed uitoefenen en het gedrag van kiezers te beïnvloeden is in simuleren voorzichtig mee zijn dat kan uw voorbeeld noemen van de afgelopen maand bij van is heeft apart nou je je je moet maar eens onder je moet maar eens kijken op een moment dat ik doet soms zoals expres want iedereen probeert al sluiting tik twitter wel eens iets over de europese unie ja ik heb een aantal jaar de europese unie jas als onderwerp gehad ik was woordvoerder daar hebben we elkaar pas als is roken herhaaldelijk ook in en in in verschillende programma's en soms aan twitter ik iets geplaatst voor ze gedaan met rob jetten om deel in de grondwet te zetten nou wat ik allemaal te zien krijgen en wat er allemaal aan dezelfde anoniempje is allemaal onder wordt gezet en wordt er wordt gehaald en wordt verspreid dat is ongelooflijk wat ook altijd gebeurd is dat er weer een een oud ding wordt er dan weer bij gehaald dus je wordt zullen ze gaan je uit eind toch proberen om los van het onderwerp om je in diskrediet te brengen dat voor je zijn al die shirt dan nou ja ik weet het niet want ze doen het anoniem dus het is hier echt zo en dat is best lastig en ik ben ook op bescherming maar gewoon gestopt om te kijken en ik reageer niet meer op maar die anonimiteit die trollen dat is absoluut een aspect waar je heel moeilijk grip op apps en dat heeft wel degelijk invloed want je ziet altijd dat bepaalde kamerleden heel veel retweets krijgen op een tweet en dat is altijd van dezelfde groep die het gewoon automatisch retweeten en dat is wel beïnvloeding in en en heeft u wel zo een vaag idee wat je niet kan bewijzen wat u18 die ze denkt te zitten nou ja zit en daar zijn allerlei vage ideeën maar we hebben de trollen trollen fabrieken in sint petersburg is hebben we hebben allerlei financiën die die bepaalde belangen hebben en we hebben allerlei bedrijven gezien die op de ene van de moeten zijn ook bijvoorbeeld macedonische websites die gewoon allemaal net nieuw front pomp te proberen pro trump boodschappen rondpompt en die deden dat gewoon vergeldt dus de zijn voorbeelden waarbij gewoon actief wordt geprobeerd om meningen te beïnvloeden erin vliegenthart op dit terrein die doet onderzoek ziet u daar iets van nou ik denk en ik denk dat dat dat chris dat dat mooie aangaf hebben we zien dat de de effecten zijn redelijk ze lijken redelijk beperkt zijn het is zeker aanwezig alhoewel ik denk dat dat ook in verhouding en landen vergelijkt gezien en dat ook heel beperkt is maar dat betekent niet dat je je er niet druk over moet maken want het geeft wel aan dat hij als er een bepaalde en mogelijkheden structuur voor zoiets zou ik zou ontstaan en ik denk dat je bijvoorbeeld een aan het eigenlijk de situatie hem wanneer hebben die discussies het meest gaat of waar zijn die verdenking de wel eens dat bijvoorbeeld het oekraïne referendum waarin je daad die context krijgt waarin het voor tegen is kleine verschillen enz drinken opvoeder het en dat het een hele terechte zorg is de kost het u wel zitten dubben wat verschillen in de in en trollen lege die allemaal dingen retweet en na de opmerkingen onder andere kamer lees het wordt ook gewoon ja goed dat is super super vullend en diep flakes bijvoorbeeld waar inderdaad en gemanipuleerd politie dingen toegeschreven worden die ze eigenlijk niet hebben gezegd en zij zitten wel wat we wat verschillen in mij ik ben het helemaal ik ben het verder helemaal eens met met met de inspanningen die op dit terrein gebeurt maar het is het zwartmaken van van vrouwen op social media is afgelopen week heel groot probleem dat is gigantisch ja ja wat voor al uw nummer 1 treft en valt mij wel nou dus dit read-write iedere vrouw haar en craft craft ploumen betreft kathalijne buitenweg heeft te laten we een punt van gemaakt dus een pvda-kamerlid wiens namen nu even ontschoten is maar een blonde dame die ook onderwijs woordvoerder is voor de voor de pvda die de wel eens een punt van je maakt wel eens een van de hulk is van hun excuses en en en zo zijn er echt nog een aantal kamerleden die dit echt aan de lijve ondervinden bewindspersonen nou dat is echt daar lussen de honden geen brood van hoorn en dan heb ik als als als als als gewoon kamerlid misschien eens een keer 300 mensen onder een reactie en en een lijsttrekker heeft de 3000 en ik weet van per totdat u de ook flink wat om om van langs zeg maar het zwartmaken van vrouwen die gewoon politieke standpunten uit dat is natuurlijk echt intimidatie dat is puur de intimidatie om ze het zwijgen op te leggen iets anders is het niet en dan moeten we echt keihard tegen optreden in elke maar die schouders ophalen en zeggen dat valt wel mee ze gewoon en dat is echt om mensen gewoon het zwijgen op maar dat doe ik ook niet s nee maar ik was erg want ik er in zat is en ik denk dat dat een van de allergrootste probleem is misschien nog af misschien nog wel meer dan in diner als context dan die twee xen en echt die grote grote dizzy en misinformatie achter mij dit dit is wel een punt misschien heb ik het gemist ling van de lijn ik ik hoorde eigenlijk niemand over ik heb van kathalijne buitenweg daar een tweet over gezien die heeft er ook echt actie tegen ondernomen heeft dat gevaar aangetoond hij die enorme agressie tegen vrouwelijke kamerleden en of lijsttrekkers zou daar een premier in deze campagne strijd niet die zoiets over moeten zeggen over minister van justitie of

nou onze mening maar ja ik ik denk dat ieder jaar weldenkende burger dat zou afwijzen ik maar kijk om om om mensen tot uitspraken ja dat is dat is aan henry ik ik vink niet perse dat dat premier rutte zie jij het gezin hebben zou moeten voelen ja nou ja ik vraag het meer als een soort ja de is op dit vlak eigenlijk geen scheidsrechter en d'r wordt hier wel vals gespeeld en mensen nemen dat over ik heb hashtags gezien de afgelopen dagen over sigrid kaag niet meer aan rug nou gewoon [ __ ] k door dat was de hashtag laat het maar gewoon benoemen want we gaan er ook nog weer voorzichtig in zijn en atlantis ook uit een soort netheid maar dat was de hashtag en cathelijne buiten genoemd in haar filmpje ook echt een aantal keiharde dingen die zij gehoord hebt die benoemt zijn volmondig kan het je niet te reproduceren maar dat doet zij gewoon is ook een vlaamse politieke politica die dat doet en ik vind en ik snap ook heel erg dat je zegt je hebt helemaal gelijk zegt elke weldenkende kiezer die zou daar afstand van nemen maar het heeft natuurlijk toch invloed want je legt mensen een soort van druk op van hou jij je mond maar en dat is natuurlijk een en bedreigend gevoel dus ik vind wel dat de minister van justitie of de de premier die zouden er wel iets over moeten zeggen wat nu ze scheidsrechter eigenlijk twitter en facebook die ondernemend kan zeggen ik haal je uit de lucht en wat doen we dan dan zeggen we allemaal ja censuur en dat is heel slecht want iedereen moet zijn mening maar kunnen geven de vrijheid van meningsuiting is nooit bedacht om politici te kunnen bedreigen als bevolking de vrijheid van meningsuiting is bedacht om het volk de de de mogelijkheid te geven en ik zeggen hij liever de bevolking dan het volk volgens dijk en populistische term er is geen volk er is een bevolking om de bevolking de mogelijkheid te geven om zich uitspreken tegen de macht daar is de vrijheid van meningsuiting voorbeeld niet om politici vrouwelijke politici uit te schelden en helemaal af te maken op internet dus er moet wel deden tegen opgetreden worden nou ja goed dat dat is de de de vraag of dat iemand zei ja maar goed ik kan dat makkelijker zeggen zich snel bedoel wie voor of ik ben het ook eens dat ieder weldenkend mens dat afwijst alleen het gebeurt wel op grote schaal ja ik wel heel even kijken of te vragen waren en even pressen inderdaad een vraag vanuit twitter binnengekomen het zijn er eigenlijk meerdere vragen als ik zou kijken of er daar vlot in kunnen zijn het is eigenlijk een soort halve stelling die stelt dat twitter is verworden tot een plein van primaire politici opiniemakers en reaguurders en de silent majority die is vertrokken voor zover je allerlei al aanwezig waren kan het kan de politiek niet beter twitter negeren en op zoek gaan naar andere platformen het team de les is dat trouwens van de tempels curry statuten is zij iets op te zeggen dat het het speelveld door maar een kleine specifieke groepen beheerst wordt en dat de zwijgende meerderheid eigenlijk aan de zijlijn staat dat is bij twitter altijd zo geweest dus ik gewoon wel wat er een vernieuwing en verharding heeft plaatsgevonden ik denk een andere door een aantal dingen die die kees verhoeven net ook noemde maar het het publiek dat op twitter actief was is altijd heel specialistisch gewezen en zeker het publiek dat zich politiek daar meng de was politici en journalisten heel betrokken burgers en een enkele wetenschappen dus ik weet niet of dat zo zo wezenlijk veranderd is ik denk wel dat er in mij hadden de de toon van sommige debatten zijn misschien wel wat wat wat scherper gewoon alle wel het ook altijd vandaag zei donker die nu nog eens goed naar moeten kijken of er nieuwe na het zo is dat in zijn algemeenheid de voorbeelden zijn er maar één of twee algemene het ook een veluwe in die in dat taalgebruik heeft opgetreden dat weet ik niet dat nog niet bekeken oké schroeven

nou ja er is muziek de zijn allerlei onderzoeken gedaan naar vernieuwing van de taalgebruik in het parlement en dan had je jan marijnissen die effectief me zei een absoluut oké ja doe je als je rutte en wilders van doe eens effe normaal en nu was het op rij met ik ga je na jaren dat het opgegeven en tussen pvv in denk gezegd dus dat dus ja nu idee zal iets van een vernieuwing maar het zou kijk als je zoals ik 10 en half jaar in de kamer hebt gezet in je kijkt dan terug ja dan is wel een van de vragen die ik mezelf voorstel van heb ik niet veel te veel tijd aan twitter besteed ik denk dat antwoord je huis ik had natuurlijk achteraf gezien beter viel meer tijd kunnen nemen om allerlei politiek werk en zo diep er uit te zoeken alleen het was dan waarschijnlijk niet gezien en de vraag is of ik dan als ik dat had gedaan alsof ik dan nog steeds dit antwoord had gegeven want zichtbaarheid is nou eenmaal een noodzakelijk iets om iets te bereiken kijk maar naar kamerleden die op dit moment succesvol zijn in het in het in het doorbreken van van bepaalde voorstellen van het kabinet of het doorbreken van de van de zwakke zwakker controlerende taak van de camera's zijn toch zichtbare kamerleden dus het is een tragiek van el kamerlid dat je moet investeren in je zichtbaarheid om inhoudelijk uit de verf komen en zoek daarna is de juiste balans in das ingewikkeld ja dat is eigenlijk een een dilemma ik weet niet toe wim van der leij daarnaar kijk maar het is natuurlijk en het begin hebben van rent vliegenthart gezien in zijn inleiding dat dat ook een manier is om met de de electoraat te communiceren en dat doe je via de social media aan de andere kant als ik het even kort door de bocht samen vadsig kees hoeveel ja ik heb hem misschien wel vervangen twitter dan iets te veel tijd aan besteed dan wat ik verpand vond was dat lilianne ploumen pas nu zien sinds de lijsttrekker is geworden op or twitter is gaan zitten hen ze zijn we vroegen van ik ik twitter niet dat het was zo van ik ben van de inhoud is ik twitter niet en dat vond ik ook niet meer van van deze tijd maar aan de andere kant vind ik het wel heel jammer in dat wat je bij sommige partij ziet dat dood iemand lager op de lijst komt te staan omdat ze niet uitblinken in de kamer terwijl ze heel goed werk doen zo is een

zijn altijd ik heb ik heb ooit een commissie weet een onderzoeksteam ingezet met at groot pvda-kamerlid at groot en een collega ja ja nou echt die had hem wat onhandiger en manier van praten ze nu en dan in het debat en dat werd altijd uitgemeten maar het was een briljante aan de analyticus van stukken hij kende de dossiers alle grote economische sociaaleconomische this can i hanke bruins slot van het cda die schijn de ik kende haar al een gewoon van het normale werk maar zij schijnt gewoon totaal niet gevoelig te zijn geweest voor media-aandacht kun je wat van vinden maar zij deed dus haar werk en hoefde niet zo nodig in de media nou zo heeft elke partij wel een of twee kamerleden wij hebben bijvoorbeeld iemand als jou sneller die doet achter de achter de schermen geweldig werk maar ja hij is niet de meest zichtbare ja je moet zo iemand dan niet meer gewaardeerd worden en hoger op de op de lijst komen ja ik denk wel dat je als partij moet nadenken over een combinatie van zichtbaarheid inhoudelijkheid en en scherp controleren en dat moet ik dat is aan de mening wel bij zeggen dat bij scouting of nee laat ik het anders zeggen bij het samenstellen van de kandidatenlijst die zichtbaarheid wel zwaar weegt namelijk na zichtbaar is niet op de lijst dat is helaas het probleem en dat was volg mij wat lean ook bedoelde te zeggen je wordt vaak afgestraft als je niet in beeld bent raar wezen dat is lang niet altijd een goede afweging er is nog een vraag begrijp ik ja ja er zijn nog meer dan vraag ik heb er hier eentje via youtube zou de nieuwe sociale media ingezet kunnen worden voor continu we burgerparticipatie of op zijn minst consultatie nou ja wie had dat nou eens vraag er men in schimmel immers nou misschien de e-mail iemand ook die vrede natuurlijk aan burgerparticipatie dacht in de vorm van een referendum kees verhoeven is dat er niets om volgens mij is het kort antwoord alleen als je er ook echt iets mee doet dus consultatie is leuk maar dan moet je ook luisteren zijn allerlei burger raden en andere vormen van deliberatieve democratie via loting mensen samenstellen en bijeen brengen dat kan werken maar dan moet je er echt wat mee doen anders is het een wassen neus en kan je het beter niet doen en dan moet je zeggen we kiezen voor de zuivere vertegenwoordigende democratie waarbij een genie via iemand mag kiezen die het namens jou doet en je hebt natuurlijk wetsvoorstellen die voor internetconsultatie in internetconsultatie komen waar iedereen een mening kan geven rent vliegend aard is dat iets oh nou ja ik ben ik ben ik ben ik belde dus als je in dat kijk naar naar wat hier wat er nou precies wat hij burg consultatie initiatieven opleveren dan valt het vaak een beetje tegen maar ik denk wel dat ik wist hoe met een ander voorbeeld van hoe je vanuit je dat spreekt mij wel aan het inderdaad waar dat digitale zaaltje in zo'n verkiezingscampagne uiteindelijk heb dat zijn wel dingen die en die alle typen sociale media of een aantal typen sociale media wel mogelijk maken dat je inderdaad makkelijker in contact kan komen met burgers het beurs ook makkelijker in contact kunnen komen met met politie dat vragen vanuit van politici wel dat ze de raad serieus antwoord geven op op opvragen en ook op op op wensen misschien wel van van burgers maar dan kan dat best en dan weet ik dat ik het eigenlijk vind ik het platform waarop dat dan gebeurt is eigenlijk misschien weet je in op twitter kan men eigenlijk heel prima we zijn ook hele mooie voorbeelden waarin je discussie tussen een gewone burger en een politicus waarin het echt over de inhoud gaat en waarin de echt ook en en waarin je ook ook politici gewoon mijn collega spijker voorbeeld van voor van pechtold dat mond montagny na het helemaal uit hun hele conversatie en en er eigenlijk ook in een face-to-face afspraak met gewoon random iemand die een bepaald probleem heeft en ik zat even ik zat even te zoeken tussen doet doe je dit zei ja het is in dat ik heb ook aan een iemand die mij altijd benaderd op een scherpe maar is erik de vlieger en die zit op twitter mij altijd in de nek maar net op een manier dat ik denk ja het is toch voldoende respectvol en elke keer reageert toch even op een want hij ging omlaag zegt ook soms dat hij wel vindt dat ik iets goed gedaan heb meestal niet maar het is in ieder geval een normale kritische stem in plaats van al die nu niet meer ja afscheid nou u bent er heel positief over over deze persoon maar goed ik denk ik zeg niet dat er positief over ben mark zegt dat de drie voor iemand is met wie ik toch zo nu en dan even het gesprek aangaan omdat ik hem dusdanig normaal vindt dat ik vind dat ik als politicus moet reageren op wat hij zegt wel dat bij andere ver voorbij bent ja michael onder na of tim daar is nog een vraag nog een vraag die per mail is binnengekomen hem die gaat eigenlijk over campagne missers en die stelt wat is de beste strategie om en voor politieke partijen om missers tegen te gaan en worden voorbeelden genoemd van het filmpje van de hanze brusselmans van de sp en van rob hoekstra die ging schaatsen en daarbij wordt alleen bezoek vraag stelt of is de ontstane opheft eigenlijk gewoon gunstig onder het mom van elke aandacht is aandacht daarmee dus ik denk dat het hans bussum als filmpje hebt laten zien dat was dat is over zeggen je hebt domme fouten bokser die gaat schaatsen en je hebt strategische miskleunen ja die domme fout van het schaatsen gaat echt niks opleveren ik denk zelf dat het campagnefilmpje waar bob coup zou daten dan schaatsen dat het elke die herinnering waarom roep jij ding dat is realist gaan zeker na het wat vreemde optreden in het debat waarbij die nog niet heel erg spontaan overkwam ik hoop dat dat beter wordt ben maar ja bij dat hans bussum als filmpje dat was gewoon een poging om heel erg de verkiezing naar zich toetrekt maar ze hebben nul zetels de mee gehaald de sp het was gewoon een miskleun en dat is je iets proberen en het mislukt want het paste niet om een autoriteit als als frans timmermans aan te vullen op een manier die die die zij deden dus dat werkt meer niet begonnen en ogen stralen in een prachtig mooi voorbeeld hebben wetenschappelijk gezien van inderdaad negatief campings als je dan zou noemen zeg maar echt een een volle bak op een tegenstander ook op de persoon dat dat spelen dus ook vanuit een jaar vooruit en normatief oogpunt vooraf ik had ik heb al wat wat wat moeite met dat met specie flip yannick van zijn vandaag wel mooi dat dat om die reden dat dat niet werkte zeg maar lee van der leij heeft u voorbeelden gezien van mrs tot nu toe in deze campagne in deze campagne behalve dat wat is naar het schaatsen wordt allemaal als als een missen gezien nou ja ik vind het geen nationale ramp maar was het was wat onhandig nee echt een missers zou inhoud stemmen ronselen van boeddha was natuurlijk ook een mis oh ja waarbij je dus dat is gewoon naar rechtsstatelijke op nou we hebben democratische overtreden je mag geen stemmen rondleiding tatoo op en haalde het filmpje weg ja door als je zo kom fout want dan loop je op tot iets wat niet mag ja hij heeft gister bij op radio 1 me sven kockelmann heeft je dat een beetje terug genomen dat hij dat in elk geval zeker niet zal gaan doen dus dat probeert hij mij nodig maar dat is een strategie die natuurlijk heel vaak naar gebruikt wordt het bij je de de door door boeddha in in zijn in zijn communicatie inderdaad heel erg extreem gaan zitten en dan op het moment dat het er net over heen gaat en mensen en die daarop aangesproken wordt en hier naar duties baan gesproken kan worden dan toch weer eventjes de aftocht een beetje plaats maar het punt is gemaakt en en hij heeft weer zijn aandacht gegenereerd dus het is in dat opzicht wijze geen foto's mij zit je weet nooit helemaal zeker of je dit of je dit in dit specifieke geval expres heeft gedaan zo weet ik niet maar hij had een strategie is om de randen op te zoeken en daar soms ook overheen te gaan dat is jezus maar als je je dan terugtrekt verlies je dus je kan de ik weet nog goed dat room erop remmend zei over my dead body vrienden niet de europese boete betalen bij een begrotingstekort hij stond toen echt mega en de peilingen twee set rutte roemer zat er aan te komen en daar begon zijn verval want hij moest hij trok zich toen terugging dat standpunt afzwakken en dat heeft board er de afgelopen jaren ook een paar ik hem moeten doen heel stellig uit de hoek en vervolgens eigenlijk moeten zeggen ja zo bedoel ik het niet het was nog even anders en dan ook nog op een nerveuze manier eromheen draait ja dan hier al geciteerd ja dan wordt daar ga je toch dan trek je terug en dat wordt vaak door kiezers waren slecht al het als iets hoor dat is aan de ene kant aan de andere kant een stuk worden er bediend at in in dit geval van roemer was het roemen moest eigenlijk het moment laten zien maar denk ik waar zij was en bewaring strak dat hij naar het ook voor de en voor de mainstream kiezen en en voer voor vervoer voor voor de gewone kiezer en en hun acceptabel alternatief was en daardoor denk ik dat die gevoeligheid bij hem er heel specifiek op dat punt zou ik denk dat modern middels zo nice in dat electoraat bediend zeg maar dat die het niet zo heel erg hebben maar dat maakt die die die twee of drie zetels die nog heeft maakt het niet zoveel uit dat hij dat ziet er grappig uit mijn lijkt me daar is de wisselwerking de mainstream media en en en online belangrijk denk ik want als je janie stam een je nog misschien wel heel grote online maar kijk wij maar het fd die die die die geeft niet al te veel ruchtbaarheid aan al die kleine akkefietjes middel in wij gaan voor je als het politieke echt en sterren zo van belang wordt dan besteden wij de aandacht aan hun maar in mijn bier wie wat tegen wie gezegd heeft in de wandelgangen dat dat dat vaak wel in andere kant wat wordt uitvergroot daar doen wij niet meer de enige krant die uitgebreid elke keer over saaie onderwerpen als digitalisering schrijft moeten we andere kant een term die gaan daar echt niet aan beginnen het wel jullie daar dag in dag uit grote stukken over schuimpjes jullie bedienen ook gewoon een hele inhoudelijke doelgroep dingen nee we in rimpels verlaag het aan het werken nee zonder meer naar grote waardering en wordt het fd omdat ik minder leuk om in snel day vandaag gemist de kritiek op te dure jurk van sigrid kaag waarden willen graag doen we nu al flink over zo dat heb ik dan weer gemist ja ja je moet alles was allemaal geen toeval de jurk was te duur blijkbaar nog even een vraag maken deze vraag is op meerdere manieren binnen gekomen is gevraagd om even kort maar krachtig zijn sociale media uiteindelijk een vloek of een zegen voor politici ja want wij doen het toch hier wel een beetje dit is een beetje ingekleurd en aangescherpt

aardig over van het is er maar terwijl als je in sommige landen kijk ik noem zelf met name brexit daar is met valse informatie met een met een social media bombardement zijn mensen voor de gek gehouden met als resultaat maar goed dat is dan de mening over verschillen maar hoe doen ook is daar wel vals spel geweest gespeeld en vooral ook via social media en wij doen hier een beetje het geval trek bijna zeven negatiever over social media geworden door echt en ik zie ook bedoel mensen zeggen altijd tegen mij oké zoals je optimistische toon over digitalisering gebleven je hebt alleen maar over de nadelen en de keerzijde maar ik denk dat desinformatie in combinatie met die ongelooflijke macht van die techneuten echt gevaarlijke factor is van ons democratie in ons voor onze rechtsstaat is het en dat kunnen we niet meer onderschatten dus daar moet ook meer regelgeving voor ja en ik elke keer als ik dan naar bad voer dan komt de censuur politie op mijn dorp korra vinden dat alles maar moet kunnen en dat is niet zo we moeten daar echt op een goede manier over nadenk en de moet ook democratisch zijn dus het is moet niet een terts en duur zijn en ook geen staat censuur de overheid bepaalt niet wat waar is maar twitter bepaald had ook niet we moeten naar een verantwoordelijkheid voor die uw grote bedrijven toe die moeten niet het commerciële leidend laten zijn maar de kwalitatieve inhoud in die zin kunnen ze veel leren van de traditionele media met ombudsmannen en de redactie en journalistieke codes en na allemaal ww hoor en wederhoor en evenwicht naar alle van jullie aan moeten houden ja er is aan een soort van code nu door de europese commissie geïnitieerd voor ja en facebook die roept nu heel hard dat ze zo graag regelgeving willen dan denk ik ja alleen maar om ervoor te zorgen dat dat anderen misschien niet in jullie gehad duiken maar die verantwoording hebt moet je ook zijn nek en het onvermogen van overheden om om om op welke minder ook regulering op die tech bedrijf te zetten is een serieus heel groot probleem wat voor mij over het er wat het is er zou ook een hele avond kunnen besteden bent deed het voor mij niet dat ik ze dat ik me helemaal zeg dat sociale media een vloek zijn ik vind dat er ook heel veel en niet gelukkig zijn die ook kan worden orde geweest vandaag ben ik een heleboel positieve aspecten aan te wijzen leerling mee ook dat er iets aan digitaal onderwijs moesten worden gedaan denk dat je dat je niet alleen digitaal vaardigen burgers kweek maar ook mensen die kunnen zien van ja dit dit zit dit is een nep boodschap voor er gebeurt dan gebeurt heel veel op en dat is oké het zijn hele leuke initiatieven waarbij inderdaad ook op middelbare scholen trainingen worden gedaan het herkennen van ze nepnieuws en dat is na het vaak helemaal niet zo makkelijk ja dan bij de wordt ook steeds meer onderzoek voorgedaan maar het zou nog wel meer moeten denk ik dan tot nu toe nou het is voorbij half 7 ik had nog één vraag gewoon omdat het toch bijna verkiezingsdatum is op tafel liggen wat is nou de onverwachte dat u verwacht richting verkiezingen waardoor die peilingen en uiteindelijk tijd slag toch iets anders gaan dan moet nu denken team van de lijn was toch iets anders dan we nu denken ja het is blij daarmee wat denk ik nu nou ja het is buitengewoon onhandig geformuleerd wat ik eigenlijk bedoel de achter te komen is het lijkt allemaal niet te bewegen we komen wel wat kleine partijen zo op maar waar zit nog een onverwachte aspect een beetje fantaseren

hoeft niet hoor ja neem de mijn wij zitten op de redactie heel erg ook te kijken van ja maar mama hoe gaat het verder naar en dan kijk je naar de peilingen denk van wanneer houdt kronen op met de de hoofd thema te zijn en dat begint nu voor mijn gevoel en dan ga je kijken van ja liggen ik denk ik denk wat jij wat die zij van god ethisch me nogal nice geworden dat het naar lijkt dat dat een volgende formatie toch wat wat wat meer of het blijft hetzelfde of het gaat wat meer over links en dan denk ik wat onverwacht zou zijn is dat dat uw partij kees verhoeven toch zegt van ja nee wij wij doen samen aan het links motorblokken en als dat van voor de voor de stembusgang zoiets aan gezicht zou worden de denk ik dat dat wel is het wel ding in beweging zou brengen nou kees verhoeven we noemen ze iets onverwachts wat zou kunnen gebeuren ja ik ik denk dat het heel lang geleden heeft dat rutte fluiten naar 40 zetels gaan ja ik geloof daar toch niet in dat is dat lijkt natuurlijk een campagne praatje maar ik denk als we kijken naar wat er gebeurt zie je voorzichtig wat barsten optreden en dat is denk ik onvermijdelijk want aan na de steek toe wordt het altijd weer spannender en dan blijkt die stilstaande tank er toch weer een beetje in beweging te kunnen komen ja over onze rol in het in het motorblok vind ik natuurlijk heel daar kan ik beter niet te veel over zeggen ik ga daar ook helemaal niet meer ongemak leugen ver boven trekkingen ramen lieten die die maar ik zou het heel heel mooi vinden als het als het nog een echte een spannende twee weken kon worden over de de de de vichy en de toekomst blik op het op het land dus we hebben als kamer heel lang over corona details gepraat hele belangrijke details maar we moeten toch gaan praten over hoe gaan we dit land weer opbouwen wat doen we met een hele grote groep jongeren die die toch echt richting een depressie gaan psychische problemen wat doen met die enorme schulden berg van ondernemers die daar niks aan kunnen doen wat doen we met met in de te vraagstukken voor mensen die niet corona zorg hebben nodig hebben maar dus ik bijvoorbeeld op wachtlijsten kan staan wat doen we met de vraagstukken op het op de manier waarop we de woningmarkt veranderen op het moment dat we weer allemaal een beetje op een normale manier gaan wonen en werken dat zijn wel vragen van antwoord op moet komen ik hoop dat het daar dat wijk wat je ook zegt aleen dat daarover gaat in plaats van alleen maar over de avondklok en naar de versoepeling of wat dan ook goed ieder geval een onverwachte ge mogelijkheid klikken denk dat rutte nog eens onder de 30 uit zou kunnen ja nou dat is juist zoiets bijvoorbeeld nou ja dat ze snel een antwoord waar we wat mee kunnen over de uitkomt weten we natuurlijk niet maar dit is daar de capita hamburger ja aardig de onverwachte maar goed in lien van de lei heeft het over dat de links motorblok wat misschien toch nog in elkaar geschroefd wordt voor de verkiezingsdatum wellicht rens vliegend daar trek ik heb ooit eens een keer een voorspelling gedaan in een krant en dat pakte verkeerd uit en dus dat doe ik niet meer en meer is wetenschap helemaal niet doen niet wat achteraf verklaren in plaats van verspilling doen wat zo maar ook zou kunnen en want vorige echt hebben voor het kind campagne hebben ook zit te wachten op het moment dat het zou veranderen dat er een linkse partij zou doorbreken als tegenstander van rutte bij voorbeeld is toen ook niet gebeurd dus het ze ook zomaar kunnen zijn dat er helemaal niks gebeurd er komen twee weken en dat de verkiezingsuitslag ongeveer de is wat de peilingen nu zijn ik zou het niet uitsluit dus en dit is geen voorspelling maar het is wel iets meer maar wat ook zou kunnen ik hoop wel van hart zijn aansluit bij pleidooi van van lieneke is het meer over andere inhoudelijke onderwerpen dan alleen corona de avondklok en het openstellen van kappers van kenau toch even ja sloggi men want ik had geen voorspelling ik zou zeggen van dat zou de boel nee nee nee omvang hebben raden wat het is we gaan het niet weer afzakken maar hij is goed die nuanceringen aan te brengen hoe dan ook na ja ik zal niet zeggen wat ik denk al denk ik wel dat het onverwachte zeker gaat gebeuren wat het ook is maar goed het was het dank voor de bijdrage en ik hoop dat degene die online meekijken en meeluisterde het interessant vond en daar iets uit opgepikt heeft en dan wil ik erop wijzen dat op 7 april er weer een actualiteitendebat is en dat gaat hoe gek genoeg nog steeds over een heel levend onderwerpen een groot drama de toeslagen affaire en wat ook zelfs na 18 maart en ook het nieuwe kabinet zeker een hoofdpijn dossier zal veroorzaken of zal zijn goed dit was het en als u het nog een keer zou willen terugzien dan kan het en wie het niet gezien heeft die zelf een ander wanneer het kunnen vinden dank