Regering voert aangenomen motie salaris zorgpersoneel niet uit: kan dat zomaar?

DEN HAAG (PDC) - Het is een onderwerp dat al tot veel consternatie geleid heeft in de Tweede Kamer: de vraag of zorgmedewerkers, gezien de coronacrisis, een structureel hoger salaris zouden moeten ontvangen. Hier heeft Geert Wilders (PVV) al meerdere moties over ingediend: één van die moties leidde in de Tweede Kamer tot het wegrennen van Kamerleden, zodat het quorum om te stemmen ontbrak. Deze week nam de Tweede Kamer, met één stem verschil, Stieneke van der Graaf (CU) stemde namelijk per ongeluk voor, wél een motie voor hogere salarissen in de zorg aan. De regering geeft nu echter aan de motie niet uit te voeren. Dit leidt tot woede bij de oppositie. PVV en SP hebben zelfs al een motie van wantrouwen ingediend. Ondanks deze woede doet de regering met deze stap echter niks onreglementairs.

Hoe zit dit precies?

De motie Wilders is aangenomen met een verschil van 69 tegen 67. In het debat gaf de minister voor Medische Zorg, Tamara van Ark, aan de motie te ontraden. Daarmee zegt de minister in feite dat de regering het niet eens is met de inhoud of strekking van de motie. In de praktijk betekent dit dat de regering zegt dat zij het niet eens is met de motie, maar dat zij zal kijken hoe zij zich tot de motie zal verhouden, mocht die toch worden aangenomen. Dat is iets anders dan het zwaardere oordeel van het 'onaanvaardbaar' verklaren van een motie: als de Tweede Kamer in dat geval een motie aanneemt, ontstaat in praktijk altijd een kabinetscrisis.

Uiteindelijk nam de Tweede Kamer, door een fout in het stemgedrag van één Kamerlid, de motie toch aan. Dat betekent dat er een uitspraak van de Kamer richting het kabinet is om, in dit geval, zorgpersoneel een hoger salaris te geven. De regering gaf de volgende dag echter al aan de motie niet uit te voeren. De regering verhoudt zich tot de motie door in een reactie te stellen dat de CAO-lonen van het zorgpersoneel al stijgen in 2020 en 2021, en er ook al een eenmalige bonus wordt uitgekeerd in verband met de coronacrisis.

Kan de regering dit zomaar doen?

Kan de regering geen uitvoering geven aan een aangenomen motie? Ja dat kan, en dat heeft alles te maken met de betekenis en het karakter van een motie. Een motie is een uitspraak van de Kamer, in dit geval van de Tweede Kamer. Een aangenomen motie is geen bindende uitspraak: het is slechts een opvatting van het parlement. Moties worden ingediend op tal van onderwerpen. Deze kunnen te maken hebben met reacties op maatschappelijke ontwikkelingen, maar bijvoorbeeld ook op beleidsmatige aandachtspunten, zoals nu. Het is vervolgens aan de regering zelf om te bepalen wat zij met de betreffende motie doet: de regering is tot uitvoering niet verplicht, tenzij het een aangenomen motie van wantrouwen betreft. Dan schrijft het ongeschreven staatsrecht voor dat een minister moet opstappen.

De oppositie schreeuwt bij monde van Wilders en Marijnissen moord en brand. Geert Wilders verwees in zijn reactie in het Kamerdebat naar een motie uit 1995 die per ongeluk werd aangenomen toen er één PvdA-Kamerlid (John Lilipally) afwezig bleek. Die motie ging over het aanleggen van de A73 aan de Oostoever van de Maas en werd wél uitgevoerd door de regering, ondanks dat ook deze motie ontraden werd.

De situatie uit 1995 kan echter niet als precedent gelden voor de motie over het salaris voor zorgpersoneel: het gaat erom dat de regering zich op een bepaalde manier moet verhouden tot een uitspraak van de Kamer. Bovendien is de inhoudelijke strekking van de actuele motie veel vergaander dan de aangehaalde motie uit 1995. In 1995 was er bovendien een regeringspartij mede-ondertekenaar van de motie (VVD), wat de situatie al anders maakte voor het kabinet.

Een bekend voorbeeld van een niet uitgevoerde, aangenomen motie, is bovendien de motie-Van der Ploeg/Ybema uit 1997 over het aan nieuwe studenten verlenen van een keuze tussen de OV-week- of weekendkaart. De tot minister Zalm gerichte motie ontlokte aan de minister de uitroep: "Wij voeren de motie niet uit!!" (hetgeen overigens tot algehele hilariteit in de Kamer leidde). De motie was aangenomen met steun van de regeringsfracties PvdA en D66 en van de oppositie. Regeringsfractie VVD (en het kabinet-Kok I) waren tegen.

Kan de Kamer dan helemaal niks nu?

Zijn er dan helemaal geen gevolgen van het niet uitvoeren van een motie? Jawel, maar dat is geheel afhankelijk van de reactie hierop van de Kamer. Die kan hierop een motie van wantrouwen aannemen bijvoorbeeld en zo een minister naar huis sturen. Dat zal in dit geval niet aan de orde zijn, omdat Van der Graaf dan 'gewoon' weer met de ChristenUnie mee zal stemmen. Bovendien hebben GroenLinks en de PvdA al aangegeven niet voor een motie van die strekking te stemmen. De oppositie moet dus naar andere wegen zoeken om een hoger salaris voor zorgmedewerkers voor elkaar te krijgen. Een eerste kans is al tijdens het debat over de begroting van het ministerie van VWS: door het budgetrecht van de Tweede Kamer is daar een nieuwe poging mogelijk, en bovendien beter op zijn plaats.

Dus, Tweede Kamerleden, neem je verlies, en gebruik je rechten verstandig.