Ministerraad nieuwe stijl

In de coalitie zijn belangrijke besluiten genomen over de komende begroting en een derde steunpakket. Die vorm van beraad is gebruikelijk, maar is wel steeds meer de plaats in gaan nemen van de ministerraad.

Besluitvorming in de ministerraad is aan formele regels gebonden. Zo geldt er een geheimhoudingsplicht, waarbij notulen zelfs pas na twintig jaar openbaar worden. Vraag is echter of de ministerraad nog wel dé plek is waar de (politieke) besluitvorming plaatsvindt. Natuurlijk, in formele zin, worden daar besluiten genomen. Vandaar ook dat premier Rutte na het coalitieoverleg over de begroting nog niets meedeelde.

Feitelijk heeft - niet alleen onder dit kabinet - overleg in de top van de coalitie de besluitvorming in de ministerraad evenwel grotendeels overgenomen. Over de benoeming van de nieuwe burgemeester van Heerlen zullen ze het niet hebben, maar alle politiek-gevoelige besluiten worden genomen door de fractievoorzitters van de coalitiepartijen en de premier en vicepremiers, eventueel in aanwezigheid van (vak)ministers. De ministerraad geeft alleen 'een klap' op de in het coalitieberaad genomen besluiten.

Nu zijn er al veel langer monistische tendenzen in de Nederlandse politiek; die waren er al vanaf de jaren zestig en zeker na 1982. Er was echter een tijd dat ministerraden lang duurden en de plek waren voor echte besluitvorming. Dat is niet langer het geval. Overigens is dat een constatering en niet per se iets waarover een oordeel moet worden gegeven. Je kunt vinden dat het onwenselijk is, maar dat is een nogal obligate stellingname. Wie gaat dit nog doorbreken?

De formele kant is natuurlijk wel de geheimhouding. In juni 2019 onthulde NRC Handelsblad-commentator Tom-Jan Meeus dat minister Van Nieuwenhuizen met haar portefeuille had gezwaaid over het rekening rijden. Dat deed ze formeel in de ministerraad, maar feitelijk ging het om een 'besluit' van het - niet vertrouwelijke - coalitieberaad.

Misschien moet er, net als voor de ministerraad, ook maar een reglement van orde voor het coalitieberaad komen, met bepalingen over geheimhouding. Dat is dan wel jammer voor journalisten. De vraag is wat de ministerraad - inclusief de formele geheime besluitvorming - in politieke zin überhaupt nog waard is.