Opmerkelijke parlementaire cijfers over 2019

In 2019 werd het parlementaire werk meer gekenmerkt door opmerkelijke debatten dan door grote wetgevende resultaten. Twee staatssecretarissen zagen zich genoodzaakt op te stappen, maar er lagen meer kabinetsleden onder vuur, onder wie zeker ook premier Rutte. Het betrekkelijk geringe aantal dertigledendebatten was opvallend en bovendien steeg het aantal moties en amendementen na 'recordjaar' 2018 opnieuw tot grote hoogten.

Dat Rutte III een veel beperkter wetgevend programma heeft dan Rutte II was ook in 2019 zichtbaar. Het is zelfs zo dat meer nog dan regeringsvoorstellen, juist initaitiefvoorstellen aandacht trokken, zoals de Klimaatwet en het overgenomen conceptvoorstel over het belastingregime voor multinationals. Bij zowel initiatiefwetgeving als initiatiefnota's was er soms vruchtbare samenwerking tussen regeringsfracties en oppositiefracties.

Voor Rutte III geldt dat belangrijke wetgeving over pensioenen, belastingen en de klimaataanpak nog op zich laten wachten, als die er überhaupt komt. Voorstellen in het kader van de Staatscommissie parlementair stelsel zijn wel aangekondigd, maar vraag is of die tijdig kunnen worden afgehandeld, zodat grondwetsherziening al na de verkiezingen van 2021 kan worden afgerond. Dit artikel gaat in op de highlights van het parlementair jaar 2019.

Vergaderingen Tweede Kamer

De Tweede Kamer hield 112 (grote) plenaire debatten, waarvan 97 op verzoek van de meerderheid en 15 op verzoek van dertig leden. Het beeld dat dit laatste soort debatten de Kameragenda overheerst, lijkt inmiddels enigszins achterhaald. Er zijn wel veel aanvragen, maar in het parlementaire jaar 2019/2020 werd tot 1 januari 2020 nog slechts één dertigledendebat gehouden.

Grote debatten waren er over de zeventig burgerdoden door een bombardement in de strijd tegen IS in Irak, over de problemen door het optreden van de Belastingdienst in de kinderopvangtoeslagaffaire en voorts over de stikstofproblematiek, het pensioenakkoord, de belastingplicht voor multinationals, het pakket klimaatmaatregelen, de aankoop door de Staat van aandelen KLM de en over de casus Michael P (moord door tbs'er).

Debatten waren er verder over onder meer de problemen bij CBR, de stint, compensatie voor Q-koortspatienten, de bedreiging van burgemeesters en gebruik van contant geld.

Van de dertigledendebatten die werden gehouden, kwamen er vijf op verzoek van de SP. Driemaal kwam er een debat op verzoek van de Partij voor de Dieren en tweemaal op verzoek van PVV, DENK en 50PLUS. De SP had in december ook nog succes met de aanvrage van een interpellatie. Eerder was er een interpellatie op verzoek van de ChristenUnie.

Vergaderingen Eerste Kamer

De Eerste Kamer vergaderde in 2019 39 keer, maar daar zaten wel enkele zeer korte vergaderingen bij. Het aantal belangrijke wetsvoorstellen (vanuit het kabinet) was niet groot. Genoemd kunnen worden voorstellen over temporisering van de verhoging van de AOW-leeftijd, de Wet arbeidsmarkt in balans en de Verzamelwet Brexit. In december was er verder nog het noodwetje over stikstof.

Daarnaast werden er wel liefst zes initiatiefvoorstellen afgehandeld, waarvan de Klimaatwet de belangrijkste was. Het langlopende voorstel-Van der Staaij over een zwaardere procedure voor herziening van EU-verdragen sneuvelde.

Hoewel het ontbreken van een meerderheid niet echt tot grote problemen leidde voor het kabinet was de balans met twee verworpen en drie (noodgedwongen) ingetrokken wetsvoorstellen niet geheel positief.

Initiatiefwetsvoorstellen en initiatiefnota's

De trend dat Tweede Kamerleden steeds vaker het initiatief nemen voor wetgeving, zette zich door. In 2019 werden 13 voorstellen ingediend, waaronder één novelle. Bovendien valt het hoge aantal initiatiefnota's op.

Drie initiatiefvoorstellen kwamen uit de koker van regerings- en oppositiefracties. Zevenmaal namen oppositiefracties het initiatief en drie keer een regeringsfractie. Opmerkelijk was een door SGP en SP ingediend voorstel over de afschaffing van het lerarenregister en het registervoorportaal.

De Tweede Kamer verwierp het PVV-voorstel voor een tijdelijke noodwet stikstof en Van Rooijen (50PLUS) trok na de behandeling zijn voorstel over verlenging van de periode van dekkingstekort en het voorkomen van kortingen op pensioenen in.

Opmerkelijk was de 'overname' door het kabinet van een concept-initiatiefvoorstel van de linkse oppositie waardoor multinationals in ons land winstbelasting moeten gaan betalen.

Door Tweede Kamerleden werden 27 initiatiefnota's ingediend; tien door regeringsfracties, vier door regerings- en oppositiefracties gezamenlijk en dertien alleen door oppositiefracties. De onderwerpen liepen uiteen van klimaatbeleid tot preventiebeleid en van het behouden van bomen tot arbeidsmigratie.

Amendementen en moties

Het beeld dat ongeveer een derde van alle amendementen wordt aangenomen, is onveranderd.

In de Eerste Kamer worden tegenwoordig veel moties ingediend, maar daarvan werd in 2019 nog geen derde aangenomen. Het aantal in de Tweede Kamer ingediende moties blijft onverminderd hoog.

Parlementair onderzoek

In 2019 werden twee parlementaire onderzoeken ingesteld. Naar de mogelijkheden om ongewenste beïnvloeding van religieuze en maatschappelijke organisaties uit onvrije landen te doorbreken. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om moskeeën die gefinancierd worden door ondemocratische dictaturen uit het Midden-Oosten.

Een tweede onderzoek moet ervoor zorgen dat de Kamer beter op de hoogte is van digitale ontwikkelingen, en meer grip krijgt op deze ontwikkelingen.

Bert van den Braak is onderzoeker bij PDC en hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Universiteit van Maastricht.