Het monetair beleid van de ECB. Een nieuwe stimulans

De nieuwe beleidsmaatregelen die de Europese Centrale Bank (ECB) vorige week heeft aangekondigd maken veel los. De meest in het oog springende maatregel is de invoering van nog negatievere rentes, die in sommige gevallen doorberekend zullen worden door banken aan hun klanten. Dat betekent dat spaargeld op de bank steeds minder oplevert en in sommige gevallen zelfs geld kost. Het lage renteniveau heeft bovendien gevolgen voor onder meer pensioenfondsen en hypotheken. De bedoeling van deze maatregel is om de Europese economie verder aan te jagen door lenen aantrekkelijker te maken, maar de maatregelen brengen ook problemen met zich mee.

Een deel van de negatieve gevolgen van de negatieve rentes wil de ECB nu gaan ondervangen door zogenaamde ‘tiered’ rates, verschillende rente-niveaus voor de reserves die banken bij de ECB hebben gestald. Door verschil aan te brengen in de rentes die banken moeten betalen zijn banken minder kwijt aan het betalen voor hun reserves. Aangezien Europese banken al langere tijd moeite hebben om weer voldoende winstgevend te worden, met name in vergelijking met hun Amerikaanse concurrenten, is de introductie van deze tiered rates voor hen een welkome aanvulling op het monetaire beleid van de ECB.

Bovenop deze twee maatregelen wil de ECB ook weer starten met Quantitative Easing, dat is monetaire verruiming door de aankoop van staatsobligaties door centrale banken. Omdat deze aankopen niet direct gebeuren, bij de overheden zelf, maar op de financiële markten, schendt de ECB hiermee niet het verbod op monetaire financiering zoals neergelegd in de EU-Verdragen. In december 2018 vond het Europese Hof van Justitie in ieder geval dat de eerste ronde van QE niet illegaal was. Wel verbond het Hof enkele voorwaarden aan de aankoop van staatsobligaties door de ECB. Het is overigens nog afwachten of het Duitse Constitutionele Hof, die de zaak in Luxemburg aanhangig had gemaakt, dat oordeel overneemt.

Kritiek

Op de besluiten van de ECB van vorige week kwam een snelle en ongekend felle reactie van de President van de Nederlandsche Bank, Klaas Knot. Als President van DNB maakt hij deel uit van het Raad van Bestuur van de ECB, maar samen met o.a. zijn Duitse en Franse collega’s was hij niet in staat om de meerderheid van de Raad te overtuigen. Volgens Knot zijn de maatregelen economisch gezien niet nodig en loopt de ECB het risico om financiële bubbels te creëren. De Tweede Kamer had in een brief aan de ECB ook al te kennen geven niets te zien in tiered rates die wel een bonus zouden opleveren voor banken, maar niet voor andere instellingen, zoals de Nederlandse pensioenfondsen.

De acties van de ECB lijken binnen het verdragsrechtelijke mandaat te vallen. Hoewel de maatregelen uitzonderlijk zijn, heeft de ECB een brede taakomschrijving, namelijk het voeren van monetair beleid met als doel prijsstabiliteit. Zolang de maatregelen de realisatie van dat doel dichterbij brengen, staan er weinig juridische beren op de weg. Wel hebben de uitzonderlijke maatregelen van de ECB de discussie op gang gebracht over het gehele juridische raamwerk van de euro. Zo trok de WRR begin dit jaar al aan de bel over de stabiliteit van ons financieel-monetaire stelsel.

Hervormingen op lange termijn

Overigens staan er nog wat kleine juridische hervormingen van de euro op de agenda. Afgelopen maanden zongen er weer plannen rond voor een hervorming van de fiscale regels uit onder meer het Stabiliteits- en Groeipact en de discussies over een nieuw Europees budgettair instrument voor convergentie en competitiviteit zijn ook nog gaande.

Ten slotte, als onderdeel van de Europese stoelendans heeft het Europees Parlement een positief oordeel gegeven over de benoeming van Christine Lagarde tot nieuwe President van de ECB. De Europese Raad kan nu officieel de vervanger van Mario Draghi per 31 oktober aanstellen.

Dr. Marijn van der Sluis is verbonden aan de Erasmus School of Law van de Erasmus Universiteit te Rotterdam en is gespecialiseerd in in internationaal en Europees recht.

Wilt u dit soort artikelen maandelijks gratis in uw mailbox ontvangen? Meldt u dan aan voor de Hofvijver van het Montesquieu Instituut via onderstaande link.