Persoonlijkheden en politieke programma’s: coalitievorming in Nederlandse gemeenten

DEN HAAG (PDC) - Collegeformaties zijn vaak veel irrationeler dan gedacht. Niet ideologische verschillen, maar menselijke verhoudingen zijn doorslaggevend. Met deze observatie begon Jantine Kriens de presentatie van het boek ‘Van campagne tot compromis’ op 5 september 2019, in het atrium van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

Auteurs Joop van den Berg, Hub van Wersch, Joan Smithuis gingen hier verder in op de bevindingen van hun onderzoek naar gemeentelijke formatieprocessen in de periode 2010-2018.

Hub van Wersch beaamde dat vertrouwen een belangrijkere factor in een formatie is dan politieke programma’s. Hij richtte zich in zijn onderzoek op de kleinere Nederlandse gemeenten met minder dan 50.000 inwoners. Hem is onder andere opgevallen dat de rol van de burgemeester in kleinere gemeenten anders is dan in de grotere. Waar de burgemeester zich in grote gemeenten meestal ver van de formatie houdt, oefent deze in kleinere gemeenten vaak invloed op het proces uit.

Joan Smithuis, die de grotere gemeenten onderzocht, stelde dat de werkwijze bij formaties tussen 2010 en 2018 behoorlijk veranderd is. Sinds 2018 betrekken partijen de buitenwereld meer in het formatieproces. Politici gaan steeds vaker in gesprek met externe partijen, zoals burgers en maatschappelijke organisaties. Gemeenten zoals Arnhem zijn positief over deze aanpak.

Ook kwam de opkomst van lokale partijen ter sprake. Deze spelen niet alleen een belangrijke rol in de kleinere gemeenten, ook in de grotere zijn ze een factor van betekenis. Joop van den Berg benadrukte dat politieke versnippering niet alleen aan deze partijen te wijten is. Waar mensen vroeger sociologisch stemden, op basis van hun gemeenschap of religie, stemmen ze nu meer op politieke gronden. We zullen daarom met versnippering moeten leren leven.

Belangrijk is dat (kleinere) partijen allianties met elkaar weten te vormen en de samenwerking met elkaar opzoeken. Hiervoor is vertrouwen essentieel.