Achtergrond Eerste Kamerverkiezing 2019

Bij de Eerste Kamerverkiezing 2019 van gisteren vielen enkele zaken op. Allereerst natuurlijk het succesvol opereren van de regeringspartijen. De kritiek op het kiesstelsel die daarna opklonk, met weinig 'kiezers' en een te berekenen uitslag, is al ouder. In 2011 liet premier Rutte over de wijze van kiezen optekenen: "Ik heb dit systeem niet bedacht, het is een redelijk bizar systeem'.

Dat er strategisch werd gestemd, is niet bijzonder en van alle tijden. In 1951 zorgde de VVD en eenling Welter er via de Staten van Zuid-Holland bijvoorbeeld voor dat de 'rechtse' CHU-er Gerretson Eerste Kamerlid werd. In 1981 zorgde tactisch stemmen van de PvdA dat het CDA een zetel minder kreeg dan het had verwacht.

Bijzonder is wel dat een Statenlid uit 'goodwill' een andere partij aan een extra zetel helpt, terwijl dat ten koste van zijn eigen partij gaat. Dat gebeurde in Zuid-Holland met een FVD'er die op de SGP stemde.

Dat een Statenfractie voorkeurstemmen uitbrengt, is minder bijzonder. Dat deed de FVD-fractie in Zuid-Holland door op Theo Hiddema te stemmen. In 2003 zorgden VVD-fracties in diverse Statencolleges dat de volgorde van de VVD-lijst totaal te niet ging en diverse prominenten (onder wie Van Eekelen) hun zetel verloren. Sommige Statenleden waren ontevreden over het in hun ogen te hoge Randstedelijke karakter van de VVD-lijst.

Het 'weren' van een eigen kandidaat door op een lager geplaatste te stemmen, is wel bijzonder. Eerder deed de PSP-Statenfractie in Noord-Holland dat overigens al in 1969. Zij verkozen toen de radicalere Dirk Noordewier boven de wat bezadigde oud-PSP-leider Henk Lankhorst. Het zorgde voor fikse ruzie en de keuze werd door de partij ongedaan gemaakt, zodat Lankhorst toch senator werd.

Bij Forum was het weren van 'dissident' Baljeu duidelijk het doel. Probleem is dat drie Eerste Kamerkandidaten (Roos, Rooken en Rookmaker) ook in aanmerking komen voor een zetel in het Europees Parlement. Nummer 14 van de lijst, Hugo Berkhout, woont en werkt op Cyprus. Vertrek van Hiddema uit de Tweede Kamer betekent dat voor zijn opvolging een kandidaat in aanmerking komt die geen lid meer is. Nummer vier is Henk Otten, die tot Eerste Kamerlid is gekozen.