Beschermer tegen nieuwe vijanden: een college over Viktor Orbán

"Als je lid bent van een sportclub, moet je ook bardiensten draaien". Met deze analogie tussen het EU-lidmaatschap en lid zijn van een sportclub begon Ivo van de Wijdeven zijn 'Grote Orbán College' in Nieuwspoort op 1 april 2019. De analogie werd niet zomaar gekozen, het is namelijk geen geheim dat Viktor Orbán voetballiefhebber is. Hij voetbalde jarenlang en begon in 2012 met het bouwen van een voetbalstadion in het dorp waar hij opgroeide. De capaciteit van het stadion is ongeveer twee keer zo groot als het aantal inwoners van het dorp. Maar, waar komt deze man eigenlijk vandaan, wat zijn zijn drijfveren en hoe is hij uitgegroeid tot succesvolle doch autoritaire leider van Hongarije?

Van de Wijdeven vertelde dat Viktor Orbán opgroeide in een klein dorp en op zijn 18e naar Boedapest vertrok om rechten te studeren. Met twee studievrienden richtte hij in 1988 Fidesz op, ook wel de 'Bond van Jonge Democraten'. Na een korte periode in Oxford, waar hij studeerde met een beurs van notabene George Soros, keerde hij terug naar Hongarije en behaalde hij in 1990 21 van de 386 zetels met zijn partij. Al snel ontstond er onenigheid tussen de drie oprichters en besloot Gábor Fodor de partij te verlaten en zich aan te sluiten bij de Vrije Democraten.

Fidesz vaart vanaf dan een conservatiefchristelijk nationalistische koers en profileert zich steeds meer als voorvechter van christelijke waarden. Om dit kracht bij te zetten, bekeert Orbán zich in 1994 tot het protestantisme. Dit alles leidt in 1998 tot een verkiezingswinst van 198 zetels in het Hongaarse parlement. Orbán wordt met zijn 35 jaren de jongste democratisch verkozen premier.

Omslag

In 2002 wisten de socialisten echter meer zetels te behalen. Ook in 2006 gebeurde dit, toen zij samen met de liberalen een coalitie vormden. Niet lang daarna lekte er een speech uit van de socialistische leider. Hij benoemt dat de socialisten niet in staat zijn geweest om belangrijke besluiten te nemen, dat ze hebben gelogen over de slechte staat van de economie en dat de socialisten al met al niks hebben bereikt om trots op te zijn in de voorgaande jaren. Dit leidt tot protesten, met als hoogtepunt de herdenking van de Hongaarse Volksopstand waarbij stevig politieoptreden nodig is. Fidesz eist dat de premier aftreedt, maar deze weigert en belooft verbeteringen. In 2008 heeft de wereldwijde economische en financiële crisis tot gevolg dat Hongarije een lening moet afsluiten bij het IMF en dat de salarissen omlaag gaan. Het is dan ook geen verassing dat Fidesz een meerderheid van de stemmen behaalt bij de verkiezingen in 2010.

"Een revolutie in het stemhokje" aldus Van de Wijdeven. Orbán was direct vastbesloten om de machtspositie te behouden. Door zijn absolute meerderheid in het parlement kon hij slechts twee jaar later, in 2012, de grondwet herzien. Hiermee werd de scheiding der machten aangetast, er werd een nieuwe pensioenleeftijd voor rechters ingesteld, het Constitutionele Hof werd hervormd en het lager onderwijs kreeg te maken met hervormingen. Daarnaast werd er voor gezorgd dat niets een mediamonopolie nog in de weg stond. Al deze hervormingen werden gedaan met als reden dat de socialisten op al deze plekken opgeruimd moesten worden. Zij hadden immers jarenlang slecht werk geleverd.

Deze en meer voortdurende hervormingen hebben ertoe geleid dat Hongarije nu als enige EU-lidstaat het stempel 'deels vrij' heeft gekregen op de Freedom House ranking. Volgens Van de Wijdeven zijn er in de afgelopen jaren wel steeds vaker protesten te ontdekken tegen nieuwe ideeën uit de koker van Fidesz. Zo is het gelukt om de voorstellen voor zondagsluiting, internetbelasting en de Olympische Spelen in Boedapest van tafel te krijgen. Het lijkt er voorlopig wel op dat de voorgenomen verhuizing van de Central European University naar Wenen doorgaat en dat de zogenaamde slavenwet zijn doorgang zal vinden. Hoe kan het dan toch dat Orbán in 2018 weer een verkiezingswinst boekte?

Drie verklaringen

De eerste verklaring ziet Van de Wijdeven in het feit dat Orbán en zijn regering er voor hebben gezorgd dat de IMF-lening uit 2008 is terugbetaald, de inkomens zijn gestegen, de werkloosheid laag is en het feit dat ongeveer 600.000 voornamelijk hoogopgeleide jongeren, die hoogstwaarschijnlijk niet het conservatiefchristelijke gedachtegoed aanhangen, het land hebben verlaten. Het economische groeicijfer van Hongarije is gestegen naar 4%. Toch meent Van de Wijdeven dat Orbán zich heel goed realiseert dat deze groei wellicht niet mogelijk was zonder EU-subsidies. Het is daarom onwaarschijnlijk dat Orbán over zal gaan op een Hexit, een eventuele Hongaarse uittreding uit de Europese Unie.

De tweede verklaring zoekt Van de Wijdeven in de geschiedenis van het land. Voor de Eerste Wereldoorlog had Hongarije met Oostenrijk-Hongarije aanzienlijk meer grondgebied. Na het grootschalige verlies van het Oostenrijk-Hongaarse Rijk werd in 1920 het Verdrag van Trianon ondertekend, waarin de herverdeling van het grondgebied werd geregeld. Hongarije verloor zo'n 2/3 van het oude grondgebied en 3/5 van het aantal inwoners. Er volgde een tijd van witte terreur als reactie op de communistische rode terreur. Deze rode terreur bestond uit een serie misdaden tijdens de Hongaarse Radenrepubliek in 1919.

Onder leiding van de omstreden admiraal Miklos Horthy werd Hongarije een land waarin de conservatief christelijke Hongaren de macht hadden. Zijn belangrijkste speerpunt was het terugwinnen van land. Dit probeerde hij door de samenwerking aan te gaan met Adolf Hitler. Horty stuurde vele troepen naar het oostfront in de Sovjet-Unie om de Nazi's te ondersteunen en in ruil daarvoor kreeg hij stukken oorspronkelijk Hongaars land terug. Na de Tweede Wereldoorlog werd het akkoord van Trianon echter weer gehandhaafd en kwam Hongarije onder bewind van communisten.

Fidesz was na de communistische periode de eerste partij die zich weer hard maakte voor "de verloren Hongaren" die door de oorlogen bij een ander land zijn gaan horen. Onder leiding van Orbán kregen deze Hongaren hun Hongaarse paspoort en stemrecht terug. Zoals Van de Wijdeven beschreef, zijn deze groep Hongaren belangrijk kiezers voor Orbán.

De derde verklaring is de strijd die Orbán voert tegen nieuwe vijanden, vijanden die de conservatiefchristelijke samenleving proberen te ondermijnen waar de Hongaren sinds de teloorgang van Horthy weer naar verlangden. De "beschermer van nieuwe vijanden" speelt in op de angst voor migranten, George Soros, liberale media en de EU. Volgens Van de Wijdeven zijn de kiezers van Orbán klaar met "The Imitation Game" van het imiteren van de liberale democratische waarden die de EU uitdraagt. Niet iedereen weet namelijk om de vruchten te plukken van deze Europese waarden en samenwerking. Orbán is geen antithese in Europa, volgens hem is het conservatief-christelijke gedachtegoed namelijk het originele Europese gedachtegoed.

In zijn inleiding maakte Van de Wijdeven nog een vergelijking met het voetbal. Orbán zou op het veld graag de spits, middenvelder en verdediger, scheidsrechter en coach tegelijk zijn. Je zou kunnen stellen dat dit hem als politicus aardig goed afgaat.

Bron: Het Grote Orbán College - Ivo van de Wijdeven