Brexit: een auto-ongeluk in slow motion

De politieke chaos in het Britse Lagerhuis lijkt compleet. Het parlement is tegen het akkoord dat de Britse regering van premier May heeft gesloten met de EU, en is ook tegen een 'no-deal brexit'. Het Verenigd Koninkrijk mag onder geen beding zonder goede afspraken uit de EU stappen. Een alternatief voor de huidige deal met May ligt er alleen niet. Brexit-dag komt ondertussen angstvallig dichterbij; 29 maart is het zo ver.

Of toch niet? Het Lagerhuis zal vanavond naar alle waarschijnlijk stemmen vóór een verzoek tot uitstel. Daar moet de EU dan wel mee instemmen. Daar wordt nu nog streng gezegd dat dat alleen kan wanneer de Britten een concreet plan hebben dat moet leiden tot een akkoord dat wel op steun van het Britse Lagerhuis kan rekenen. De kans dat er een helder stappenplan zal liggen voor de Europese top van 20 maart lijkt mij bijzonder klein, en toch schat ik in dat er uitstel zal worden verleend; de EU heeft niets te winnen bij een chaotische no-deal brexit. Alleen gaat uitstel het probleem van Brexit niet oplossen.

Snel handelen zonder plan

In juni 2016 stemde een nipte meerderheid van de Britse bevolking ervoor om uit de Europese Unie te stappen. Toen in de nasleep van dat referendum de nieuwe premier May aantrad werd haar adagium 'brexit is brexit'. Er moest zo snel mogelijk gehoor gegeven worden aan de uitslag van het referendum.

Er is toen geen tijd genomen om een plan op te stellen of om te bepalen wat voor brexit het moest worden.

Op 29 maart 2017 diende de Britse regering officieel een verzoek in bij de Europese Unie om uit de EU te stappen. Vanaf dat moment is het aftellen begonnen. In artikel 50 van het EU-verdrag - dat de procedure voor uittreden beschrijft - staat dat er binnen twee jaar een scheidingsakkoord moet liggen. Zonder akkoord verlaat een land de EU zonder afspraken. Met alle gevolgen van dien - de handelsbetrekkingen worden verstoord, burgers van de vertrekkende lidstaat in de EU en EU-burger in de vertrekkende lidstaat zijn onzeker over welke rechten ze nog hebben, en ga zo maar door.

Onderhandelen zonder doel

De EU zette in op een akkoord dat moest leiden tot een zo soepel mogelijk vertrek van het VK waarna er een verdrag met het VK gesloten zou worden dat de banden zo nauw mogelijk zou houden. De gevolgen voor burgers en bedrijven moesten zo minimaal blijven.

De Britse regering is gaan onderhandelen met de EU zonder idee wat bereikt moest worden. Ook lijkt die regering bijzonder weinig gedaan te hebben om consensus binnen het land en in het Lagerhuis te bereiken over het te behalen resultaat van de onderhandelingen. Het Britse parlement sputterde tegen - het kreeg de toezegging dat het parlement het laatste oordeel zou mogen vellen over een akkoord. Met nog een paar maanden te gaan lag er een akkoord, en May stelde een stemming zo lang mogelijk uit. Het werd - zoals verwacht - tot twee keer toe een luid en duidelijk 'no'. May heeft geen alternatief en wil haar plan nu een derde keer in stemming brengen.

Het Lagerhuis heeft ook zelf boter op het hoofd. Het heeft nagelaten onderling en met de regering te debatteren over de inhoud van een deal. Zelfs een motie om over een reeks inhoudelijke opties te stemmen om te kijken waar wél een meerderheid voor is werd door het Lagerhuis zelf weggestemd. Het Lagerhuis is te verdeeld, te bang en lijkt soms geen idee te hebben waar brexit precies over gaat en wat wel en niet mogelijk is.

Een naderend ongeluk

Brexit lijkt steeds meer op een auto met een achterbank vol kibbelende bijrijders. Vol gas rijdt May zonder routekaart op haar bestemming af en niemand kan het eens worden hoe er gereden moet worden. De auto stevent op een ongeluk af, en wie weet kan May heel even op de rem trappen. Een adempauze, lang of kort, zal door alle inzittenden worden gebruikt om nog harder te schreeuwen en nee zeggen tegen de anderen. En als May het gaspedaal weer intrapt is het afwachten precies hoe spectaculair de crash wordt.

Casper van Vliet is als redacteur actief voor PDC. In die functie levert hij onder andere een bijdrage aan de website Europa-Nu.nl en de EU Monitor.