Brexit: het voorzienbare is gebeurd, een nieuw referendum komt dichterbij

Het House of Commons heeft op 15 januari met zeer grote meerderheid de brexit overeenkomst afgewezen, in een verhouding tweederde om eenderde. Zo’n stemming zou in veel parlementaire stelsels tot aftreden van de regering hebben geleid, vooral ook door het grote aantal leden van de regeringspartij dat tegen heeft gestemd. Maar ja, door de enorme tijdsdruk op dit dossier is voorstelbaar dat er nu wel de noodzaak is van een regering. Het zijn op meerdere fronten historische en gecompliceerde dagen. Met nog 72 dagen tot brexit is de richting nog steeds onzeker.

Wat nu?

Eerst gaat er nu gestemd worden over een door Labour in te dienen motie van wantrouwen, en is het aan de regering-May om deze week aan het parlement een plan voor te leggen over hoe nu verder. De situatie is momenteel als volgt:

De motie van wantrouwen lijkt mij redelijk kansloos: de Conservatieven zullen waarschijnlijk weinig zien in een motie van wantrouwen die kan leiden tot nieuwe verkiezingen. Tenzij het House of Commons er in slaagt om binnen veertien dagen een opvolger of opvolgster aan te wijzen. Daar gaat weer kostbare tijd mee verloren, en de vraag is of de Conservatieven met verkiezingen iets opschieten.

Als er de komende tijd verder niets gebeurt wordt de brexit eind maart een feit en juridische realiteit, tenzij één van deze mogelijkheden werkelijkheid wordt:

• - 

  May blaast de brexit af. Gezien de Engelse European Union Withdrawal Act 2018 aangeeft dat de brexit eind maart plaatsvindt, kan zo’n notificatie van intrekking niet zonder instemming van het parlement plaatsvinden; voor zo’n intrekking lijkt er geen steun.
• - 

  Er kan een verzoek aan de EU uitgaan om de brexitdatum uit te stellen; uitstel is mogelijk volgens art. 50 VEU indien de EU en lidstaten daar unaniem mee instemmen. Echter, gezien de European Union Withdrawal Act dient het Britse parlement ook hier eerst in te stemmen met het vragen om uitstel. Aan zo’n optie lijkt achter de schermen te worden gewerkt.

Stel dat het beste waar in het Britse parlement nu een meerderheid voor zou kunnen komen, het vragen van uitstel is. Waar zou dat uitstel dan toe moeten leiden? En bovendien, hoe kan de EU er dan van overtuigd worden dat uitstel enige zin heeft? Uitstel is te meer lastig, gelet op de aankomende verkiezingen voor het Europees Parlement van mei 2019; is er dan geen brexit, dan gaan er EP-verkiezingen komen, ook in het Verenigd Koninkrijk!

Uitstel? Twee mogelijkheden

Op het moment dat de Britten uitstel vragen, liggen er twee opties op tafel:

• - 

  De eerste is dat uitstel aan de EU gevraagd wordt om een nieuw referendum uit te schrijven. Dat vereist wetgeving uiteraard, en gaat tijd kosten, en dient gesteund te worden door een meerderheid in het Britse parlement. Lastig is ook de vraagstelling in een dergelijk nieuw referendum: is die dan remain of leave? Of remain, harde brexit, of brexit op basis van de deal van premier May, die gisteren is weggestemd?
• - 

  De tweede is dat er verkiezingen worden uitgeschreven, zoals Labour dat graag ziet. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als het House of Commons er niet in slaagt om na een aangenomen motie van wantrouwen een nieuwe premier aan te wijzen; of omdat het House of Commons tot verkiezingen besluit met een tweederde meerderheid. Beide opties lijken mij niet voor de hand liggend, dan wel tegenstrijdig aan, het eigen belang van de Conservatieve Partij.

Er vanuit gaand dat nieuwe verkiezingen voor de Conservatieve partij geen mogelijkheid zijn, komt de optie van een referendum dichterbij. Er kan nog een andere list uit de hoge hoed worden getoverd, die tot nu toe niet bekend is. Of gaat de Koningin interveniëren en de leiders in het parlement oproepen de meningsverschillen terzijde te schuiven en te komen tot een oplossing? Of komt er dusdanige druk vanuit bedrijfsleven of bevolking dat parlementariërs meer bereid zijn tot het sluiten van een compromis?

Het verhaal zonder einde wordt vervolgd.