Vooruitblik: De Europese Unie in 2019

Europese verkiezingen, brexit, het Roemeens voorzitterschap waar veel om te doen is, onderhandelingen over de Europese meerjarenbegroting en een nieuwe Europese Commissie. Er staat in 2019 heel wat te gebeuren binnen de Europese Unie. Tegelijk gaat ook het 'gewone' werk door en heeft de huidige Europese Commissie een laatste werkprogramma om af te werken. Dit artikel geeft een kleine vooruitblik naar een jaar waarin veel staat te gebeuren. De belangrijkste gebeurtenissen en ontwikkelingen op een rijtje.

Brexit

Het voorjaar zal voor een groot deel beheerst worden door de vraag wat er in het Verenigd Koninkrijk gebeurt op het gebied van brexit. Hoe brexit eruit gaat zien, is nog steeds onzeker. Er ligt een akkoord tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk, maar daar moet het Britse parlement nog mee instemmen. De EU neemt intussen voorzorgsmaatregelen voor een brexit zonder deal. In december zette prof. Aalt Willem Heringa voor Europa Nu zeven mogelijke scenario's op een rijtje. Alle opties zijn nog open, inclusief de minimale kans dat het Verenigd Koninkrijk alsnog in de Europese Unie blijft.

Werkprogramma Europese Commissie 2019

De Europese Commissie is bezig aan haar laatste jaar in huidige samenstelling. Na de Europese Verkiezingen zal Commissievoorzitter Juncker stoppen en komt er een nieuwe club vertegenwoordigers.

Voor de maanden waarin deze Commissie nog actief is, ligt er een werkprogramma met de belangrijkste speerpunten. Europa Nu heeft een overzicht van de belangrijkste doelen uit het werkprogramma van de Europese Commissie. De belangrijkste doelstellingen hebben te maken met de digitale interne markt, de energie-unie en de voltooiing van de EMU.

Onderhandelingen Meerjarig Financieel Kader

Het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027 (MFK) is het akkoord waarin de begroting van de EU voor een periode van zeven jaar op hoofdlijnen wordt vastgesteld. Daarin liggen onder andere de hoogte van het EU-budget en de bijdrage van lidstaten vast. Dit is één van de grootste pijnpunten voor de EU in 2019, omdat opvattingen over het MFK ver uitelkaar liggen.

In 2018 deed de Europese Commissie een voorstel voor het MFK, waarover in 2019 onderhandeld zal worden. Partijen streven ernaar deze onderhandelingen nog voor de verkiezingen van mei af te ronden. Het MFK is een belangrijke basis voor het functioneren van de EU in de jaren tot 2027.

De onenigheid tussen lidstaten kan zorgen voor spannende onderhandelingen. Landen verschillen in opvatting over de vraag hoeveel geld de EU mag uitgeven. Eén van de discussiepunten gaat over een aparte Eurozonebegroting. Dit is een Frans-Duits idee, waar de Nederlandse regering niet blij mee is. Premier Rutte is bang dat een aparte begroting voor de Eurozone zorgt voor een grotere afdracht. Het MFK moet uiteindelijk unaniem worden goedgekeurd door de lidstaten, wat nog een hele klus wordt.

Europese Verkiezingen: nieuw Europees Parlement

2019 is een verkiezingsjaar voor de Europese Unie. Inwoners van alle lidstaten mogen rechtstreeks hun vertegenwoordigers kiezen voor het Europees Parlement.

Verdeling Europese topfuncties 2019

Voortkomend uit de Europese verkiezingen komen bijna alle topfuncties binnen de Europese Unie en de Europese Centrale Bank (ECB) vrij. Zo komt er een nieuwe Europese Commissie, zal het Europees Parlement na de verkiezingen een nieuwe voorzitter krijgen en komt er een vervanger voor Donald Tusk als voorzitter van de Europese Raad. Voor het voorzitterschap van de Europese Commissie hebben verschillende Europese politieke stromingen een Spitzenkandidat benoemd, die hun kandidaat is voor het voorzitterschap. Onderstaande topfuncties in de EU komen in 2019 vrij.

Over de topfuncties wordt druk gespeculeerd. Daarbij worden de namen van verschillende Nederlandse politici nadrukkelijk genoemd. Zo willen Frans Timmermans en Bas Eickhout voorzitter van de Europese Commissie worden. Voor hun Europese politieke stroming zijn zij aangewezen als Spitzenkandidat. Bovendien zijn er geruchten over een eventueel vertrek van Mark Rutte naar Europa, bijvoorbeeld als voorzitter van de Europese Raad, hoewel hij dat zelf ten stelligste ontkent.

Voorzitterschap Europese Unie

De Europese Unie wordt elk half jaar wisselend voorgezeten door een andere lidstaat. Deze lidstaat leidt vergaderingen van de Raad van de Europese Unie en heeft een belangrijke rol in het uitzetten van de Europese agenda. In 2019 is het de beurt aan Roemenië en Finland. Van het Roemeens voorzitterschap wordt weinig verwacht. Dat heeft deels te maken met omstandigheden als brexit en verkiezingen, maar ook met de politieke situatie in Roemenië. Commissievoorzitter Juncker vroeg zich openlijk af of het land wel geschikt is de EU een half jaar te leiden.

Democratie en rechtsstaat onder druk

In 2019 zullen nieuwe stappen gezet worden in de relatie tussen de EU en enkele lidstaten die problemen hebben met hun democratie en rechtsstaat. Tegen Hongarije en Polen is een Artikel 7-procedure gestart, wat kan leiden tot uitsluiting van stemrecht in de Europese Raad. Daarnaast zullen er in de eerste helft van 2019 rapporten over de rechtsstaat in Malta en Slowakije komen. Bovendien heeft Roemenië, ondanks het onlangs begonnen voorzitterschap, de aandacht van de Europese Commissie. Ontwikkelingen in de relaties met deze landen zijn bepalend voor de toekomst van de Europese Unie, omdat rechtsstatelijkheid een belangrijke peiler is in de Europese samenwerking.