Lokale partijen: een zegen voor de gemeente?

“Dé gemeenteraad bestaat niet.” Zo opende Wim Voermans gisteren het derde Actualiteitendebat van Democratie in Debat 2018. Toch kan er wel degelijk één algemene conclusie getrokken worden uit de gemeenteraadsverkiezingen van 2018: Lokale partijen zijn wederom de grote winnaars. De opkomst van lokale partijen leidt echter ook tot partijpolitieke fragmentatie. Zijn de lokale partijen dus een zegen of een vloek? Wim Voermans ging gisteren over deze vraag het gesprek aan met Louise van Zetten, Romana Abels en Tom de Bruijn. Kees Boonman modereerde de avond.

Nederland heeft een systeem van evenredige vertegenwoordiging: alle uitgebrachte stemmen tellen mee voor de uiteindelijke verhoudingen, wat inhoudt dat ook kleine lokale partijen een kans krijgen. Vaak wordt gezegd dat een dergelijk systeem versplintering in de hand werkt, maar volgens Wim Voermans is dat zo erg nog niet. “In Nederland houden we van [democratische] afspiegeling, dat hoort bij ons politieke landschap.” Hij is van mening dat deze democratische afspiegeling in stand gehouden wordt door het evenredige systeem en de kans die dit systeem biedt aan lokale partijen.

Romana Abels viel hem bij door aan te geven dat het juist goed is dat lokale partijen, hoe klein ook, de kans krijgen om aan de gemeentelijke politiek deel te nemen. Ze noemde het voorbeeld van de gemeenteraadsverkiezingen in Groningen van 2014. In 2012 was daar een zware aardbeving, maar lokale afdelingen van landelijke partijen schreven niets over die aardbevingen in hun verkiezingsprogramma, waar de lokale partijen dat wel deden. “Lokale partijen zijn een zegen voor de gemeente.”, betoogde Abels. Wel gaf ze toe dat lokale partijen het lastig kunnen maken voor de landelijke politiek. “Den Haag heeft tentakels nodig in het land om te weten wat er lokaal speelt.”

Tom de Bruijn wilde de lokale partijen geen zegen noemen. Hoewel hij vindt dat landelijke partijen de neiging hebben om niet te kijken naar de lokale politiek, ziet hij ook een gevaar bij lokale partijen. “Het deelbelang is daar soms belangrijker dan het algemeen belang. Het gevaar van cliëntelisme ligt altijd op de loer.’’ Een ander probleem is volgens De Bruijn dat de kleine fracties vaak minder goed in staat zijn hun controlerende taak uit te voeren in de raad.

Hoewel Louise van Zetten toegaf dat cliëntelisme inderdaad een gevaar is voor lokale partijen, was ze het niet helemaal met Tom de Bruijn eens. ‘’Geen enkele stad is hetzelfde.’’ Volgens haar kan je niet één oordeel vellen over of lokale partijen een zegen zijn. Hoewel de sprekers het niet volledig met elkaar eens waren, konden ze zich allemaal achter dat idee scharen. Dé gemeenteraad bestaat tenslotte niet.