Het referendum als corrigerende tik, of bevestiging van goed beleid

DEN HAAG (PDC) - "Je bent niet verschrikkelijk voor of verschikkelijk tegen het referendum." Zo opende Frank Hendriks gisteren het eerste Actualiteitendebat van Democratie in Debat 2018. Kabinet-Rutte III wil het raadgevend referendum afschaffen en daar is veel over te doen in de samenleving. Frank Hendriks ging daarom gisteren in gesprek met Renske Leijten, Joost de Vries en Niesco Dubbelboer over het nut én de narigheden van referenda. Eva Kuit modereerde de avond.

Als argument tegen het referendum wordt vaak gebruikt dat referenda en vertegenwoordigende democratie niet samengaan. Volgens Frank Hendriks klopt dat niet. Hij wijst op de EIU democracy-ranking, waarvan de top 10 democratiën al behoorlijk wat nationale referenda hebben gehad tussen 1945 en 2017 (zie tabel). Zo heeft de nummer 9 op de lijst, Zwitserland, maar liefst 475 keer een referendum gehouden. Toch staat Zwitserland twee plekken hoger op de lijst dan Nederland.

Hendriks kreeg bijval van Niesco Dubbelboer. Volgens Dubbelboer is het een misverstand dat een referendum inherent niet past bij een democratie. "We [Nederlanders] moeten gewoon leren omgaan met een referendum," stelde hij. Een deel van het panel schaarde zich achter deze stelling. Het 'voor'-kamp moet bij een referendum beter campagne voeren en burgers moeten beter op de hoogte gesteld worden van wat er op het spel staat.

Hoewel de sprekers het niet eens waren over de precieze invulling van het referendum, vinden ze allemaal wél dat het referendum een nuttig democratisch instrument kan zijn. "Het referendum zorgt ervoor dat burgers met elkaar in gesprek gaan over de politiek," zei Joost de Vries. Renske Leijten gaf verder aan dat een deel van de burgers zich gehoord voelt door het referendum, waar ze zich vaak niet gehoord voelen door de politiek.

Op een vraag uit het publiek over mogelijke verbeteringen van het huidige raadgevend referendum, noemde Frank Hendriks een aantal suggesties. Zo stelde hij voor om in plaats van een opkomstdrempel een uitkomstdrempel in te stellen. Op die manier komt er namelijk een prikkel om meer campagne te voeren. Ook vindt hij dat de media meer gericht moeten zijn op het beter informeren van de burger over de inhoud van referenda. Volgens Renske Leijten moet men in een democratie naar elkaar luisteren. Het referendum fungeert dan als spreekbuis van burgers en kan werken als corrigerende tik of bevestiging van goed beleid.