Mislukt en al, de Catalanexit blijft een ramp...

...voor de scherp verdeelde Catalanen, diep gefrustreerd omdat de ene kant hun vermeende droomtoekomst, en de andere kant hun Europese burgerrechten zag verdwijnen - terwijl op het kritieke moment een miljard euro per dag uit hun regio wegvluchtte. Hun ekonomie voorspelt terugval, hun politiek onderlinge haat en nijd.

...voor de ontredderde Spanjaarden, omdat hun politieke leiders geen idee hebben hoe ze de maatschappelijke scheuren gaan lijmen na hun harde maatregelen om een opstand de kop in te drukken. Veel verloren tijd, energie en geld, terwijl Spanjes andere onopgeloste problemen (zoals 4 miljoen werklozen en 28% van de bevolking onder de armoedegrens) verder verloederen.

...en voor de bezorgde EU, waar Juncker verklaarde dat Europa domweg onregeerbaar zou zijn met 98 staatjes –de huidige regio’s– rond de tafel. De EP-voorzitter Tajani bracht samen met Juncker en Tusk een bezoek aan Spanje en herhaalde nogmaals dat “niemand een onafhankelijk Catalonië ging erkennen.”

Rajoy grijpt in

Spanjes conservatieve premier Rajoy ontving op 27 Oktober de benodigde toestemming van de Senaat (waar zijn PP partij wél de meerderheid heeft, anders dan in de Tweede Kamer) om in te grijpen. Zoals hij zei, niet met de bedoeling om het zelfbestuur van Catalonië, dat meer eigen bevoegdheden heeft dan waar ook in Europa, op te heffen. Maar wel besloot hij dezelfde dag de rebelse leden van de deelregering, hun President voorop, af te zetten en hen zo snel mogelijk door de Catalaanse kiezers te laten vervangen. Daarom heeft Rajoy voor 21 December vervroegde verkiezingen in deze regio uitgeschreven. Dit natuurlijk in de hoop zo een gesprekspartner te krijgen met wie te onderhandelen valt binnen de voorschriften van de grondwet, die de rebellen hebben afgezworen.

In de tussentijd blijven de regionale overheidsdiensten in werking, zij het onder toezicht van de diverse ministeries in Madrid. Zo wil Rajoy zeker stellen dat de regioregering, die de afgelopen jaren was omgevormd tot eén groot Catalaanstalig propaganda-apparaat voor de afscheidingsbeweging, deze verkiezingen niet naar haar hand kan zetten. Madrid neemt de controle over op de besteding van al het overheidsgeld, en op het Catalaanse politiekorps. Niemand weet hoe ernstige botsingen het verzet van de separatisten tegen deze maatregelen gaat uitlokken.

De ingewikkelde krisis rond de eenzijdig uitgeroepen ‘Catalaanse republiek’ komt voort uit een simpel rekensommetje. Catalonië telt ruim 7 miljoen inwoners onder wie 5,5 miljoen kiezers; 2 miljoen van hen steunden de afscheidingsbeweging bij de stembus in 2014, 2015 en 2017, maar meer dan 2 miljoen anderen kiezen voor partijen die tegen de Catalanexit zijn. De separatisten beweren dat zij met hun 2 miljoen “het mandaat van het volk” hebben om 7 miljoen mensen buiten Spanje en dus buiten de EU te plaatsen. Zij lappen de demokratische spelregels aan hun laars. Net zoals zij sinds jaar en dag tegenover hun achterban luidruchtig ontkennen dat wegbreken uit Spanje gelijkstaat met uit de EU en de euro stappen.

Waar rechtszekerheid ontbreekt, slaat het geld op de vlucht

Hun drogreden van “we raken geen cent van onze belastingen meer kwijt aan die nietsnutten daar in Spanje, maar we houden wél al onze voordelen in Europa” werd pas ontmanteld toen de President en zijn bondgenoten begin Oktober de blauwdruk van hun republiek onthulden. Met eenzijdig uitgevaardigde ‘wetten’ zonder democratische garanties, want een maand eerder hadden zij de oppositie in het Catalaanse parlement monddood gemaakt. Waar de rechtszekerheid ontbreekt, slaat het geld op de vlucht: in een paar weken hevelden alle grote Catalaanse banken en bedrijven hun fiscaal adres over naar Spaanse steden, en openden duizenden Catalanen een nieuwe bankrekening in Spanje om hun euros veilig te stellen.

De kwestie is op de spits gedreven vanaf het ogenblik in 2010 dat het PP-bestuur besloot de Catalaanse separatisten tot hun nieuwe binnenlandse vijand te bestempelen, nu de Baskische ETA-terroristen op non-aktief staan. De PP houdt miljoenen Spaanse conservatieven, inclusief extreem rechtse kiezers, binnen de boot met de bewering dat zij vecht voor de eenheid van het vaderland. Dit hield premier Rajoy ook in het zadel na zijn afgang in de verkiezingen van 2015, toen hij wegens corruptieschandalen 3 miljoen kiezers verloor. De messentrekkerij tussen de oppositiepartijen, onder anderen wegens de strijdvraag of zij een referendum in Catalonië over onafhankelijkheid gingen slikken, stond Rajoy toe zijn huidige minderheidskabinet te vormen.

Intussen was de bourgeois-partij die sinds 1980 de Catalaanse regering leidt ook zwaar afgetakeld. De wanhopige President besloot zich in de armen te storten van ‘links-nationalisten’ en anarchisten die grote straatbetogingen op de been konden brengen. Vanaf 2012 hielden zij massale demonstraties waarbij de President voorop mocht lopen. Die radikalisering speelde de verrechtsing van de Spaanse conservatieven in de kaart. Zo werd de rampzalige Catalaanse krisis onontkoombaar.

Dit artikel is verschenen op 30 oktober 2017 in De Hofvijver, de digitale nieuwsbrief van het Montesquieu Instituut. Abonneer u hier.