Achtergrond: de Nederlandse 'designated survivor' is niet Donner

DEN HAAG (PDC) - In de Verenigde Staten is morgen iemand aangewezen als 'designated survivor' (de 'overblijvende' vervangende president), voor het geval de president en al zijn wettige vervangers zouden worden vermoord. In Nederland kennen we die term niet. De Nederlandse regering bestaat immers uit koning en ministers en het gaat dus niet om één persoon.

Theoretisch kan ook bij ons 'in één klap' de regering worden uitgeschakeld. Een nieuw kabinet kan in noodgevallen echter snel worden samengesteld. Bij afwezigheid van ministers of staatssecretarissen zouden bijvoorbeeld secretarissen-generaal tijdelijk als zodanig kunnen worden benoemd.

Het is een misvatting dat bij het onbreken van een Koning of regent (en van een opvolger) de vicepresident van de Raad van State (Piet-Hein Donner) als tijdelijk staatshoofd optreedt. Zolang niet duidelijk is wie het koninklijk gezag heeft, of een persoon die dat gezag moet uitoefenen zelfs ontbreekt, neemt de Raad van State het koninklijk gezag tijdelijk waar (artikel 38 GW). Het doet dat als college.

Dat is de geschiedenis twee keer gebeurd, in april 1889 en in oktober 1890. In beide gevallen, omdat koning Willem III niet meer in staat was het koningschap te vervullen en er geen regent was benoemd.

De term 'onderkoning' voor de vicepresident van de Raad van State is in die zin onjuist en misleidend. Als er geen Koning of regent meer is, wordt een college van (momenteel) zeven personen ons 'staatshoofd'.