Brexit als afschrikwekkend voorbeeld?

De opstelling van de Europese politieke kopstukken is tweeslachtig. Aan de ene kant worden er zalvende woorden gesproken over het rekening houden met anti-Europese gevoelens in de samenleving. Dat we de Europese Unie moeten hervormen om aan alle zorgen tegemoet te komen. Zo hoopt men de tegenstanders van Europese integratie te overtuigen van de voordelen van de Europese samenwerking. Niemand is tegen het beter laten functioneren van de Europese Unie, maar er bestaat geen consensus over wat dat 'beter' inhoudt.

Aan de andere kant is ook gezegd 'out is out'. Als een meerderheid van de Britse bevolking niet langer lid wil blijven van de Europese Unie dan is dat hun goed recht. Maar aan die beslissing zijn wel consequenties verbonden. Het Verenigd Koninkrijk moet onderhandelen met de EU of en in hoeverre ze toegang krijgen tot de Europese interne markt. 

Dat is voor de Europese Unie maar vooral voor het Verenigd Koninkrijk economisch voordelig. Landen als Noorwegen en Zwitserland, door de voorstanders van een Brexit veel genoemd als voorbeeld, hebben toegang tot de interne markt maar moeten wel alle relevante Europese regelgeving overnemen - zonder daarover mee te beslissen - én meebetalen aan een aantal Europese beleidsprogramma's. 

Het ziet er naar uit dat de overblijvende EU-landen niet genegen zijn de Britten veel tegemoet te komen, bijvoorbeeld in de sfeer van toegang tot de interne markt. Hoe gunstiger de exit van de Britten, hoe groter de kans dat andere landen in de verleiding komen zich ook los te maken uit de EU. Het zou dus voor de hand liggen het VK een hoge prijs te laten betalen. Niet 'het beste van twee werelden' zoals de 'Brexiteers' wensen, maar 'voor niets gaat de zon op'.

Wat de Brexit kan aantonen is wat de werkelijke kosten zijn van niet lid zijn van de Europese Unie. Als die kosten daadwerkelijk zo hoog liggen als de experts voorspeld hebben, dan zullen voorstanders van een vertrek uit de EU in andere landen zoals Duitsland, Finland, Frankrijk en Nederland zich wel twee keer bedenken. Als het na de eerste schok mee blijkt te vallen met de economische gevolgen van een Brexit, zal de roep om referenda in andere landen waarschijnlijk luider worden.

De gevolgen voor het Verenigd Koninkrijk zijn daags na het referendum onzeker. De beurs in Londen beleeft een inktzwarte dag en het Britse pond maakt de grootste koersdaling in zijn geschiedenis door. Alleen de tijd zal leren of banken en bedrijven ook echt uit het Verenigd Koninkrijk zullen wegtrekken, en of investeringen in het land een duikvlucht nemen.

Politiek is er ook onzekerheid: premier Cameron heeft zijn aftreden aangekondigd en het is aan zijn opvolger om de onderhandelingen met de EU over uittreding te starten. Ook zal het Verenigd Koninkrijk akkoorden over handel en samenwerking moeten sluiten met alle andere landen in de wereld. 

In hoeverre daar een 'better deal for Britain' uitkomt, is afwachten. Intern rommelt het ook in het Verenigd Koninkrijk. Er wordt verwacht dat de leider van de Scottish National Party een tweede referendum over onafhankelijkheid zal eisen. Een meerderheid van de Schotten wil wél in de Europese Unie blijven. Ook Noord-Ierland is niet gelukkig met de uitkomst, en Gibraltar gruwt van een Brexit. 

Tot slot, in de categorie 'klein leed': de grote winnaar van de 23ste en leider van de UK independence Party, Nigel Farage, zou wel eens werkloos kunnen worden. Zijn zetel in het Europees Parlement zal hij moeten opgeven. En zijn partij heeft, als het doel behaald is, eigenlijk geen bestaansrecht meer. Tegenover een pijnlijk 'goodbye Britain' is dat voor alle voorstanders van Europese samenwerking een schrale troost.