EU felicitatietweets voor de verkiezingszege van semi-autoritaire krachten in Servië

De resultaten van de vervroegde parlementaire verkiezingen in Servië zijn in geen enkel opzicht verassend. De centrumrechtse partij SNS van premier Aleksandar Vučić krijgt met ongeveer 48 procent van de stemmen een absolute meerderheid in het Servische parlement. Voor de komende vier jaar is de machtspositie van premier Vučić is bevestigd en alles wijst erop dat dat ook het beoogde doel was van de vervroegde verkiezingen, die door Vučić zelf zijn uitgeschreven. Als de overmacht van de SNS werkelijk op het spel had gestaan zouden de verkiezingen namelijk niet zijn vervroegd. De verkiezingen werden kortom gehouden om niets te veranderen aan de huidige situatie waarin de SNS het Servische parlement domineert. De verkiezingsuitslag heeft dat doel bewerkstelligd.

In de verkiezingsuitslag wordt de SNS op afstand gevolgd door de SPS, de partij die onder leiding van Ivica Dačić tijdens de afgelopen twee jaar regeerde in coalitie met de SNS. De SPS ontving 11 procent van de stemmen na een verkiezingscampagne waarin Dačić openlijk een beroep deed op de controversiële stichter van deze partij, Slobodan Milošević. 

Nog controversiëler is de terugkeer van de ultranationalist Vojislav Šešelj in het Servische parlement nu zijn Servische Radicale Partij (SRS) 8 procent van de stemmen heeft ontvangen. Vorige maand werd Šešelj door het Joegoslaviëtribunaal vrijgesproken van aansprakelijkheid voor de oorlogsmisdaden die in naam van zijn ultranationalistische politieke agenda in de jaren negentig zijn gepleegd. Deze onbegrijpelijke vrijspraak heeft mogelijk bijgedragen aan de terugkeer van Šešelj in het Servische parlement na een periode van vier jaar waarin de SRS geen zetels behaalde. Met de SNS, de SPS en de SRS als grootste partijen zal de Servische politiek voor de komende vier jaar gedomineerd worden door de gezichten van Vučić, Dačić en Šešelj – drie politici die in de jaren negentig hoofdrollen speelden in de catastrofale nationalistische politiek van Servië onder Milošević.

Alhoewel Vučić zich in een pragmatische ommezwaai heeft geprofileerd als een voorstander van toenadering tot de EU, is er bij Dačić minder en bij Šešelj absoluut geen sprake van verandering in hun politieke agenda sinds de jaren negentig. Deze situatie kan Vučić gebruiken in de onderhandelingen met de EU. Door te wijzen op de SRS van Šešelj als de rechtse anti-Europese oppositie kan Vučić zich in Brussel voordoen als de enige echte voorstander van hervormingen met het oog op toenadering tot de EU. Paradoxaal genoeg komen dergelijke politieke spelletjes overeen met de politiek van Slobodan Milošević die zich in de jaren negentig ook voordeed als de gematigde optie tegenover ultranationalisten als Šešelj. Deze vergelijking tussen Vučić en Milošević komt niet uit de lucht vallen. De SNS heeft een superieure meerderheid in het parlement die vergelijkbaar is met de positie van de SPS onder Milošević. Ook is er in Servië al langer sprake van media manipulatie die doet denken aan de praktijken van het Milošević-regime.

Met deze beschouwingen in gedachten is het enige verbazingwekkende rondom de vervroegde verkiezingen in Servië dat de overwinning van premier Vučić wordt toegejuicht vanuit de EU. Nog voor de officiële uitslagen bekend waren stuurde de Oostenrijkse minister van buitenlandse zaken Sebastian Kurz zijn felicitaties aan Vučić per tweet. De tweet was geadresseerd aan ‘mijn vriend de Servische premier’ en opgesteld in Servisch in het cyrillische schrift. Eurocommissaris Hahn voor Europees Nabuurschapsbeleid en Uitbreiding plaatste daarna zijn felicitatietweet met de wens om met de nieuwe regering onder leiding van Aleksandar Vučić te werken aan het toetredingsproces. Ook David McAllister, rapporteur voor Servië in het Europese Parlement, verwelkomde de goede resultaten voor Vučić en zijn SNS met een felicitatietweet. De pro-Europese retoriek van Vučić wordt aldus gelegitimeerd met internationale erkenning nog voordat er onder zijn bewind in Servië sprake is van concrete hervormingen met het oog op toetreding tot de EU. Zelfs als Vučić in het komende mandaat een deel van deze hervormingen doorvoert, dan blijft het problematisch dat zijn regeerstijl rust op onregelmatige verkiezingen, onafgebroken campagne en manipulatie van de media. De EU bevestigt per tweet bereid te zijn deze semi-autoritaire tendensen voor lief te nemen.

Harm Kern is masterstudent aan het Centrum voor Zuidoosteuropese studies van de Universiteit van Graz (Oostenrijk).