GeenPeil: voldoende verzoeken voor een raadgevend referendum. Hoe nu verder?

DEN HAAG (PDC) -  De initiatiefnemers van GeenPeil (GeenStijl, Burgercomite-EU en het Forum voor Democratie) hebben bekend gemaakt dat zij genoeg verzoeken hebben binnengehaald om een raadgevend referendum mogelijk te maken over het associatieverdrag met Oekraïne. De 451.666 verzoeken die mensen hebben ingediend via GeenPeil zijn gebundeld en worden afgeleverd bij de Kiesraad. Het is nog onbekend hoeveel mensen zelf een verzoek naar de Kiesraad hebben opgestuurd. De Kiesraad is de instantie die voor raadgevende referenda optreedt als centraal stembureau.

Dat GeenPeil 451.666 verzoeken heeft verzameld, betekent nog niet dat er een raadgevend referendum georganiseerd kan worden. De Kiesraad beslist of de verzoeken geldig verklaard kunnen worden. Daarna besluit de referendumcommissie wanneer het referendum wordt gehouden.

Als de Kiesraad oordeelt dat er voldoende geldige verzoeken zijn ingediend, treedt de Nederlandse wet tot goedkeuring van een associatieverdrag met Oekraïne niet in werking. Pas nadat een referendum in het voorjaar van 2016 gehouden is, kan de regering er voor kiezen om de wet in werking te stellen. Het zorgt ervoor dat de beoogde inwerkingtreding van het gehele associatieverdrag (1 januari 2016) in ieder geval wordt uitgesteld. Alle EU-landen moeten namelijk instemmen met zo’n associatieverdrag. Een woordvoerster van de Europese Commissie heeft laten weten dat bepaalde onderdelen van het verdrag voorlopig wel worden toegepast.

De Kiesraad

De Kiesraad buigt zich de komende twee weken over de geldigheid en hoeveelheid van het aantal verzoeken. Niet alle verzoeken worden handmatig gecontroleerd. Aan de hand van een in het Besluit raadgevend referendum genoemde formule, waarbij rekening wordt gehouden met het aantal ingediende verzoeken, zal de Kiesraad zo'n 5000 verzoeken controleren.

Het percentage van het aantal verzoeken dat in de steekproef geldig is verklaard, zal worden gebruikt om de geldigheid van het totaal aantal verzoeken te berekenen.

Doordat GeenPeil meer dan 451.666 verzoeken heeft verzameld, is de kans op 300.000 geldige verzoeken groter. Als zij exact 300.000 verzoeken hadden afgeleverd bij de Kiesraad, en na een steekproef van 4091 verzoeken maar 90% geldig bleek te zijn, waren er maar 270.000 verzoeken geldig. Dit aantal is niet genoeg om een raadgevend referendum te houden.

Ook is het nog maar de vraag of de Kiesraad akkoord gaat met de wijze waarop de verzoeken zijn ingediend. Via een internetbrowser hebben verzoekers namelijk met  behulp van de computermuis een handtekening gezet. Vervolgens is dit door GeenPeil op papier uitgedraaid. Daarnaast hebben mensen een formulier ingevuld dat op krantenpapier was gedrukt. De Kiesraad heeft al laten weten dat deze verzoeken lastig in te scannen zijn. Of alle verzoeken op een legale, juridisch acceptabele manier zijn ingediend, moet nog blijken.

De referendumcommissie

Als op 14 oktober bekend wordt gemaakt dat er 300.000 geldige verzoeken zijn ingediend, kiest de referendumcommissie binnen een week de datum van de stemming. Het raadgevend referendum moet plaatsvinden op een woensdag, tussen 85 dagen en 6 maanden na de dag waarop het besluit is genomen door de referendumcommissie. De eerst mogelijke datum is 14 januari, de laatst mogelijke datum is 21 april.

Daarnaast besluit de referendumcommissie over de vraagstelling op het stembiljet, met andere woorden, hoe de vraag geformuleerd moet worden waarmee het associatieverdrag met Oekraïne aan de Nederlandse kiesgerechtigden wordt voorgelegd.

Als laatste verleent de referendumcommissie subsidies voor het organiseren van een maatschappelijk debat over de wet. Het geld voor de subsidies zal ter beschikking worden gesteld door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Het raadgevend referendum

Gemeenten hebben de verantwoordelijkheid voor de organisatie van het raadgevend referendum. Zij gaan uiteindelijk over de locatie, de inrichting en de leden van een stembureau.

Ronald Plasterk (minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) heeft aangegeven dat een raadgevend referendum tientallen miljoenen euro’s gaat kosten. Het referendum over de Europese Grondwet kostte in 2005 ongeveer 30 miljoen euro.

De uitslag van het raadgevend referendum

Het raadgevend referendum is pas geldig bij een opkomstpercentage van ten minste 30 procent van het totale aantal kiesgerechtigden. De uitslag wordt door de Kiesraad vastgesteld.

De uitslag kan de volgende betekenissen hebben:

• - 

  Wanneer de opkomst beneden de 30 procent is, wordt het referendum als ongeldig beschouwd en zal de regering de inwerkingtreding van het wetsvoorstel bij Koninklijk Besluit regelen.

• - 

  Wanneer het wetsvoorstel met het referendum wordt afgewezen, kan de regering met een wetsvoorstel komen dat het oorspronkelijke wetsvoorstel intrekt of – als de regering de uitslag van het referendum niet wil volgen – dat de inwerkingtreding van het wetsvoorstel regelt.

• - 

  Wanneer het wetsvoorstel niet wordt afgewezen zal de regering de inwerkingtreding opnieuw bij Koninklijk Besluit regelen.

Een raadgevend referendum is dus niet bindend. Voor de wetgever is het niet verplicht om een wet in te trekken.