Democratie in Tunesië, een startende onderneming

Tijdens de Montesquieu Prinsjeslezing benadrukte ex-interim-premier van Tunesië, Mehdi Jomaâ, hoe belangrijk het is om democratie niet als vanzelfsprekend te beschouwen, hoe jong of oud een democratie ook is. Het vieren van het bestaan van de democratie, zoals met het Prinsjesfestival gebeurt, is volgens hem dan ook heel waardevol en daarom was het voor hem een grote eer om hier een bijdrage aan te leveren. 

Jomaâ uitte in zijn lezing de hoopvolle verwachting dat de Tunesische democratie zal slagen. Zo was hij op zijn laatste dag als premier erg trots dat de macht voor het eerst op een vreedzame manier kon worden overgedragen. Dit was volgens hem een belangrijke gebeurtenis die veelbelovend was voor de toekomst. Hij sprak over zijn tijd als interim-premier als een periode waarin de grondvesten van de Tunesische democratie konden worden gelegd. Het creëren van een nieuw, democratisch systeem was voor hem veel meer dan alleen een politieke mogelijkheid. 

Het vormen van een democratie is volgens Jomaâ een langdurig proces. Dit proces verloopt bovendien niet altijd in een stijgende lijn, maar kent vaak hoogte- en dieptepunten. De moeilijkheid van dit proces is dat er geen model bestaat dat in elk land kan worden toegepast. Hoewel de fundamenten en de belangrijkste waarden in elke democratie hetzelfde zijn, verschilt de manier waarop deze worden toegepast in elk land. Tunesië moet daarom zijn eigen weg vinden in dit democratische proces. 

Jomaâ sprak verder over de situatie in Tunesië en de vraag waarom dat land wel succesvol was en andere landen niet. Hiermee maakte hij een mooie koppeling naar het thema van het Prinsjesfestival van dit jaar: de kunst van conflict en compromis. Zo kent Tunesië, naast een lange traditie van wetten, staat en grondwet, eveneens een traditie van het sluiten van compromissen. Het belang van de dialoog werd door hem diverse keren benadrukt. Zolang mensen de dialoog aangaan in geval van moeilijke crises, kunnen die altijd worden opgelost. Zonder compromis kom je nergens, aldus Jomaâ. Naast deze tradities speelde ook het opleidingsniveau van de bevolking een rol. De hoog opgeleide civil society heeft veel bijgedragen aan de dialoog op weg naar de Tunesische democratie. 

Ook ging Jomaâ in op de huidige dreiging van terrorisme. Deze gemeenschappelijke dreiging moet gezamenlijk worden bestreden, vond hij. Jomaâ sprak van een netwerk van terroristen dat niet een of meerdere landen aanvalt, maar de democratie in het algemeen, en de gemeenschappelijke waarden die daarbij horen, vormen het doelwit. Om terrorisme te bestrijden is de steun nodig van iedereen. Hij benadrukte dat deze dreiging zich niet beperkt tot een aantal landen, maar dat de aanslag op toeristen in de Tunesische badplaats Sousse eveneens in Nederland had kunnen plaatsvinden. Juist daarom moet er samen worden gewerkt om dit aan te pakken. 

Behalve aan terrorisme besteedde Jomaâ in zijn lezing ook de nodige aandacht aan de Tunesische economie. De revolutie die in 2011 plaatsvond, kwam niet alleen voort uit het streven naar vrijheid, maar ook uit het verlangen naar goede toekomstperspectieven voor de bevolking. Waar de revolutie inmiddels heeft geleid tot vooruitgang in de democratische transitie, blijven verbeteringen op sociaal en economisch gebied uit. Jomaâ stelde dat dit het gevolg is van een gebrek aan visie en dat het de verantwoordelijkheid van de regering is om Tunesië op dit vlak te laten slagen.  

Hoewel er enkele bedreigingen zijn die een democratie in Tunesië moeilijk maken, willen alle Tunesiërs een democratie die slaagt. In zijn conclusie vergeleek Jomaâ de Tunesische democratie met een startende onderneming: er zijn altijd risico's, maar het enige dat echt nodig is, is erin geloven.