Productie Eerste Kamer

Bert van den Braak, Parlementair Documentatie Centrum van de Universiteit van Leiden

De Eerste Kamer heeft tot nu toe tijdens het tweede kabinet-Rutte geen rol gespeeld als hindermacht. Het kabinet kon dan ook het overgrote deel van zijn wetgevende programma tot stand brengen. In vergelijking met voorgaande kabinetten is er ook geen sprake geweest van het aantal 'geblokkeerde' wetsvoorstellen door de Eerste Kamer.

Tijdens het tweede kabinet-Rutte zijn bijna vijfhonderd wetsvoorstellen, inclusief begrotingen, begrotingswijzigingen en initiatiefwetsvoorstellen, door de Eerste Kamer behandeld. Vierhonderdzestig daarvan werden aangenomen en slechts drie werden verworpen. Vier wetsvoorstellen werden tijdens de behandeling in de Eerste Kamer ingetrokken, waarvan er in twee gevallen een nieuw, vervangend wetsvoorstel kwam. Tijdens de twee jaar dat het eerste kabinet-Rutte bestond, werden drie regeringswetsvoorstellen en twee initiatiefvoorstellen verworpen. Toen werd eenmaal een wetsvoorstel, over het Elektronisch Patiëntendossier, zelfs met algemene stemmen verworpen.

Tijdens deze kabinetsperiode werden tot nu toe zes inhoudelijke novelles ingediend, waarvan er één betrekking had op een initiatiefwetsvoorstel. Dat was ook het meest sprekende geval, want het betrof hier de opvatting van de Eerste Kamermeerderheid dat het voorstel over het Huis voor klokkenluiders strijdig zou zijn met de Grondwet. De initiatiefnemers wilden dat Huis onderbrengen bij de Nationale ombudsman en een Kamermeerderheid meent dat de Grondwet daartoe geen ruimte biedt. De initiatiefnemers zijn aan dit bezwaar tegemoet gekomen door het Huis voor de klokkenluiders een zelfstandig bestuursorgaan te laten worden.

Belangrijke invloed oefende de Eerste Kamer verder uit bij de wetgeving in het kader van de pensioen- en woonakkoorden. Een eerste wetsvoorstel van minister Blok over de maatregelen over de woningmarkt werd ingetrokken en er kwam daarna een nieuw, afzonderlijk wetsvoorstel over de verhuurdersheffing. Het wetsvoorstel pensioenaanvullingsregelingen werd na ernstige kritiek tijdens het debat op 8 oktober 2013 vanuit vrijwel de gehele Eerste Kamer ingetrokken. Staatssecretaris Klijnsma kwam tevens met een novelle over een tweede wetsvoorstel over de pensioenen.

Het belangrijkste verworpen wetsvoorstel was de Wet verbod verticale integratie over onder meer de vrije artsenkeuze. Het kabinet zal dit nu op andere wijze gaan regelen, waarbij wel rekening wordt gehouden met in de Eerste Kamer (met name bij de PvdA-fractie) levende bezwaren.

Het wetsvoorstel over invoering van de elektronische detentie kreeg in de Eerste Kamer alleen steun van de regeringsfracties VVD en PvdA. Een derde verworpen wetsvoorstel was het initiatiefvoorstel-Heijnen over vermindering van het maximumaantal gemeenteraadsleden en wethouders. Dit voorstel kreeg opmerkelijk genoeg zelfs geen steun van de PvdA-fractie. Alleen VVD en 50PLUS stemden voor.

Bij wetsvoorstellen zoals de Invoeringswet Participatiewet, de Wet maatregelen Werk en Bijstand en de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 werden belangrijke toezeggingen aan het kabinet ontlokt.

Het aantal schriftelijke vragen in de Eerste Kamer was in de periode 2012-2015 twintig, een fractie van het aantal in de Tweede Kamer. Moties waren er meer, namelijk 183, maar daarvoor geldt eveneens dat het aantal veel lager is dan in de Tweede Kamer. Er was in deze periode tot nu toe één interpellatie. Daarvan waren er sinds het aantreden van het tweede kabinet-Rutte in de Tweede Kamer overigens slechts drie, maar daar staat een veelvoud van 30-ledendebatten naast.