Met deze partijgenoten heb je geen oppositie meer nodig

De meerderheid van de Eerste Kamer verwerpt de nieuwe zorgverzekeringswet en de daarin neergelegde mogelijkheid van beperkingen van vrije artsenkeuze in goedkope(re) polissen. Die verwerping komt uiteraard mede op de naam van drie dissidente PvdA senatoren (Ter Horst, Linthorst en Duijvestein).

Ik las vanmorgen al blogs waarin de tegenstem van Ter Horst geweten wordt aan haar nieuwe voorzitterschap van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie, KNGF, dat immers fel tegenstander van het wetsvoorstel is. Dat is inderdaad een lastige nevenfunctie in dit verband. Hoe dan ook, het is betrekkelijk uniek en merkwaardig dat leden van een fractie stemmen tegen een voorstel dat voortvloeit uit het eigen regeerakkoord, en waarvoor de eigen coalitie ook nog eens met drie oppositiefracties een akkoord had gesloten. Die drie oppositiefracties leverden wel in de Eerste Kamer, maar de PvdA dankzij deze drie dissenters niet. Wat is nu de PvdA lijn? Politiek gezien lijkt mij dit rampzalig, met de aanstaande Provinciale Staten en Eerste Kamer verkiezingen voor de deur.

Fractiediscipline

Nu kun je tegenwerpen dat de Eerste Kamer en dus de EK leden niet gebonden zijn aan het regeerakkoord. Dat klopt inderdaad, omdat de coalitievorming en de instemming met het regeerakkoord vooral in en met de Tweede Kamer fracties hadden plaatsgevonden. Maar ja, het is wel heel erg verwarrend, als er binnen één partij over een cruciaal onderdeel van kabinetsbeleid niet hetzelfde wordt gedacht en gestemd. Weer een probleem voor de PvdA, dus. Niet dankzij de oppositie, maar als intern probleem.

Mogen Kamerleden dan niet afwijkend stemmen van hun fractie? Zeker mag dat, juridisch gezien. Maar, als lid van de Tweede Kamer heb je ingestemd met een partijprogramma of een regeerakkoord, en dus is het gek om dan afwijkend te stemmen, ook al heb je dan misschien nog als argument dat je veel voorkeurstemmen had verworven. Voor de Eerste Kamer geldt dat laatste al helemaal niet. Welke kiezer heeft ooit op een Eerste Kamerlid gestemd? Integendeel, we stemmen op lijsten voor Provinciale Staten, en daarna stemmen Provinciale Staten op partijen en lijsten. Die lijsten staan niet op het stembiljet voor de Statenverkiezingen, dus hebben Eerste Kamerleden vooral een politiek mandaat van hun partij. Dan is het niet zo gek dat er qua partijprogramma en regeerakkoord ook één partijlijn is. En dat het kiezersmandaat het beste wordt recht gedaan door ook één lijn te volgen.

Er is weer geschiedenis geschreven. Het is statistisch gezien ook gevaarlijk voor een partij om oud ministers van Binnenlandse zaken in de EK te doen plaatsnemen; zo schaart Ter Horst zich in het lijstje van Wiegel en Van Thijn. En bewijst ze dat haar partijgenoot Noten niet altijd gelijk had toen hij schreef dat Eerste Kamerfracties langs partijlijnen stemmen conform hun Tweede Kamerfracties. Was dit nu een vorm van kwaliteitstoetsing van het voorstel door de meerderheid, of was er sprake van politieke afwijzing van het voorstel? Ik heb de indruk het laatste. Dan wordt het inderdaad echt tijd om na te denken over de rol en plaats van de Eerste Kamer.

Kabinetscrisis

Wat mij verbaast is dat er kennelijk door de minister/premier niet gedreigd is met een crisis om te pogen de drie senatoren in het gareel te brengen; of is dat wel in achterkamertjes gedaan maar bleek dat zonder succes? Of is onderschat dat deze drie senatoren tegen zouden stemmen? Even erg, want dan is dus niet alles geprobeerd/gedaan om het nu gerezen probleem te voorkomen. Want een oplossing ligt niet zo één, twee in het verschiet.

Hoe nu verder? Staatsrechtelijk is het verworpen voorstel nu dood. Het kan weer tot leven worden gekust door een nieuw voorstel eerst langs de TK te loodsen en daarna langs de EK. Maar wat zullen de drie loyale oppositiefracties daarvoor als prijs vragen? Wat straks als de samenstelling in de EK ingrijpend verandert? En welke prijs moet de PvdA daar overigens voor betalen? De oppositie was met recht loyaler dan een coalitiepartner.