N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Bestaat er zoiets als ‘dual legitimacy’ of ‘dual democracy’?
De Nederlandse discussie over het dubbelmandaat Europees Parlement (EP)/Tweede Kamer legt mooi bloot waar de problemen liggen. Wilders verdedigt zijn dubbelmandaat omdat er kiezers op hem hebben gestemd. Het zou fraai zijn als dat een doorslaggevend argument is, want daarmee zou het aantal stemmen gaan boven eisen die we aan passief kiesrecht stellen. Dan zouden we per definitie alle vormen van dubbelmandaat mogelijk maken. Want waarom zou dat argument dan niet gelden voor de incompatibiliteit – het tegelijk lid zijn van - Eerste en Tweede Kamer?
Kennelijk vinden sommigen, in de context van het dubbelmandaat EP/nationaal parlement, dat er maar weinig stemmentrekkers in het EP zitten en dat dat niet goed is voor de legitimiteit daarvan. Daar is veel voor te zeggen, en politieke partijen kunnen zich dat aantrekken. Er is tenslotte een link tussen 'gezag' en legitimiteit en democratie en acceptatie. Of het dubbelmandaat daarvoor de oplossing is, valt te betwijfelen, want beide banen zijn voltijds banen en met twee banen komt er ongetwijfeld een deel van het werk in het gedrang. Qua salaris komt men dan ook (ver) boven de Balkenende norm uit, maar dat terzijde.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Maar zouden we over de EU niet kunnen nadenken via de concepten van duale legitimiteit of duale democratie, of gedeelde legitimiteit en democratie en gedeelde soevereiniteit? Puristen wijzen zo'n constructie af. Het is alles of niks - alles nationaal of niks -, of soeverein of niet. Dat is natuurlijk een evidente versimpeling die aan de complexe werkelijkheid geen recht doet.
Waarom kan de EU niet gelegitimeerd zijn door zowel de eigen instellingen én door de nationale? De nationale instellingen profiteren daarvan: zij worden mede gelegitimeerd door deel uit te maken van het grotere EU-geheel. Een win-win-situatie, maar uiteraard ook met minpunten. Bijvoorbeeld dat op nationaal niveau zeggenschap wordt weggegeven. Daar staat dan wel het perspectief tegenover dat daarmee het algemeen belang wordt gediend. De winst is dat het weggeven van zeggenschap elders weer een grotere inbreng oplevert. Uiteindelijk moet het systeem kenbaar en zichtbaar laten zien dat er zowel aan de opbrengstenkant (output) als aan de input zijde (zeggenschap/legitimiteit/democratie) vooruitgang is. En dat kan niet anders dan dat op zowel nationaal als op Europees niveau te organiseren. Op beide niveaus vindt input - legitimiteit - plaats door openheid, democratische zeggenschap en verantwoording. Beide ten aanzien van de onderdelen van de besluitvorming waar dat niveau over gaat.
Dat moet uiteraard bevochten worden net zoals de huidige democratieën niet zonder slag of stoot tot stand zijn gekomen. Het is natuurlijk niet meer van deze tijd dat premiers en een enkel staatshoofd achter gesloten deuren en in onderonsjes onderhandelen over het voorzitterschap van de Commissie. Ook is het evenmin van deze tijd dat de Europese politieke partijen niet in staat zijn dynamische en aansprekende kandidaten als Spitzenkandidaten voor te dragen. Zou Juncker nu werkelijk een Europa brede campagne hebben gewonnen op eigen titel en conto? Natuurlijk niet! De verkiezingen zijn voor een groot deel gewonnen en verloren via de nationale politiek, zoals de populariteit van Hollande versus die van Merkel. Maar het ligt erg voor de hand dat het EP een grote vinger in de pap krijgt bij de Commissie samenstelling, en dat geldt ook de 'danse à trois' over het programma van de nieuwe Commissie. Dat zal een exercitie worden van Raad, EP en uiteraard de nieuwe Commissie(voorzitter). Dat ligt natuurlijk voor de hand want zij zijn nu eenmaal gezamenlijk de EU wetgever.
Dat impliceert dat de actoren gezamenlijk verantwoordelijk zijn en verantwoordelijkheid nemen voor de poppetjes in de EU en voor het EU- beleid. Ook dat de actoren gezamenlijk en ieder apart verantwoordelijk zijn naar het eigen nationale parlement en naar het Europese Parlement. Duaal dus; lastige spagaten soms. Maar niet alleen van belang voor de input legitimiteit maar ook cruciaal voor de output legitimiteit. Dat laat het EP te weinig zien, want de Europarlementariërs zijn te weinig thuis om EU successen uit te leggen en te vieren.
Dus toch een dubbelmandaat? Nee. Wel parlementariërs die niet alleen pendelen tussen Straatsburg en Brussel, maar vooral tussen Brussel en de eigen achterban. Week na week. Dat kan ook prima virtueel en via sociale media. Zorg bijvoorbeeld voor toegankelijke en lezenswaardige blogs. Over het belang van de EU voor de burger; over het oplossen van de crisis; over het handelsverdrag met de VS; over het aanpakken van misbruik van de interne markt; over de levens van de Europeanen. Als lid van een Parlement met per 1 juli 2014 751 leden moet er daarvoor toch volop ruimte zijn.