'We worden een elektronisch concentratiekamp': verslag Politiek Café

DEN HAAG (PDC) - Wat doen de opsporingsdiensten nu precies en hoever mogen ze gaan? Het derde Politiek Café van 17 april stond in het teken van afluisterpraktijken. Een verslag over proportionele spionage, spotprenten die de wereld veranderen en de Tweede Kamer als Politbureau.

Proportioneel

De presentatoren trappen af met een serie kennisvragen. Hebben altijd alle fracties in de Tweede Kamer deelgenomen aan de commissie-stiekem? (Nee, de SP heeft de commissie lang geboycot.) Waar staat NSA voor? (National Security Agency.) Hoeveel medewerkers heeft de Amerikaanse spionagedienst? (38.000.) Het publiek in de Haagse bibliotheek maakt nog aardig wat fouten.

Des te beter dat Daphne van der Kroft te gast is. Als jurist en initiatiefnemer van de actie Burgers tegen Plasterk weet ze in heldere taal uit te leggen wat metadata zijn, hoe spionagediensten die uitwisselen en wat daar de gevaren van zijn. Telefoonproviders verzamelen gegevens over wie met wie belt en waar opsporingsdiensten gebruik van kunnen maken. “Zo kunnen deze diensten zien wie mijn huisarts is, dat ik op zoek ben naar een andere baan omdat ik met allerlei werkgevers bel, of dat ik vreemdga omdat ik telkens met een andere man bel”, legt Van der Kroft uit.

Het onderwerp is actueler dan ooit met de recente uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat de bewaarplicht van telefoon- en internetdata in strijd is met de privacy. “Het idee van het verzamelen van zulke gegevens was om terrorisme en criminaliteit op te sporen,” aldus Van der Kroft. “Maatregelen om dit te bereiken moeten noodzakelijk en proportioneel zijn, maar wat er nu gebeurt staat niet meer in verhouding tot het doel.”

Politbureau

De politiek krijgt de wind van voren. Bas Filippini van actiegroep Privacy First beschrijft het Nederlandse Parlement als een “applaudisserend Politbureau”. Hij haalt het voorbeeld aan van het wetsvoorstel dat momenteel bij de Tweede Kamer ligt over het opslaan van kentekens van automobilisten, dat volgens hem alleen bedoeld is om extra boetes te innen. “We worden een elektronisch concentratiekamp”, zegt hij.

Een vertegenwoordiger van de politiek, VVD-Tweede Kamerlid Foort van Oosten, reageert koel op de aantijgingen: “Ik herken mezelf en mijn collega's niet in het beeld van een Politbureau.” Van Oosten benadrukt dat er per geval bekeken moet worden hoe de privacy zich verhoudt tot het doel van een wet.

Twittervogeltjes

Het laatste woord is aan de journalistiek. Internetjournalist Francisco van Jole en cartoonisten Joep Bertrams en Jos Collignon reflecteren op de invloed die journalisten hebben. Zo vertelt Joep Bertrams hoe hij laatst protesterende Arabieren op tv zag die boos waren vanwege een tekening van zijn hand waarin Twittervogeltjes de Turkse premier Erdogan onderpoepen. “Spotprenten zijn de zaadjes waarmee protesten starten”, beaamt Francisco van Jole.

Jos Collignon geeft aan dat de afluisterpraktijken goed materiaal zijn voor tekeningen, maar dat er nog te veel onduidelijkheid is over het onderwerp. “Ik was net zo benieuwd als jullie allemaal naar deze avond”, zegt hij. “Ik zuig hier kennis op om misschien een tekening mee te maken.”

Zo is de bijeenkomst ook nog eens leerzaam voor de gasten zelf. In mei is er weer een Politiek Café, roepen de presentatoren, over de verkiezingen voor het Europees Parlement en over de situatie in de Oekraïne. “Volgende maand bestaat Oekraïne niet eens meer”, bromt een bezoeker bij het verlaten van de zaal. We zullen zien of hij gelijk krijgt.