Nederlanders willen meer rechtstreekse democratie en politiek leiderschap

Resultaten Legitimiteitsmonitor Democratisch Bestuur 2013

Nederland beleeft geen legitimiteitscrisis, maar maar wel hardnekkige legitimiteitsproblemen als het gaat om politieke vertegenwoordiging en leiderschap.

Dat blijkt uit de nieuwste Legitimiteitsmonitor Democratisch Bestuur 2013, opgesteld door onderzoekers van Tilburg University in opdracht van het ministerie van BZK in haar rol als hoeder van de democratische rechtsstaat. Deze monitor brengt de belangrijkste legitimiteitsindicatoren bijeen uit een reeks grootschalige databestanden van oordelen van burgers over het democratisch bestuur.

Net als in 2011 geven de statistieken geen alomvattende legitimiteitscrisis aan. Er zijn wel meer specifieke, hardnekkige legitimiteitsproblemen die om aandacht vragen. De zorgpunten zitten in het algemeen eerder bij de politiek dan bij het bestuur, eerder bij de representatieve politiek dan bij de executieve politiek, en bovenal bij politici en politieke partijen. Nederlanders voelen zich vaak onvoldoende serieus genomen en onvoldoende vertegenwoordigd door politici en politieke partijen. In algemene zin steunen Nederlanders de manier waarop de democratie werkt, maar er is daarnaast omvangrijke steun voor een andere manier van ‘aanvuren en aansturen’ van de democratie: meer ‘direct’ en via ‘krachtig leiderschap’.

‘Gevoel met belastingen bij te dragen flink omlaag’

Ten opzichte van de eerste monitor uit 2011 lijken de gevolgen van de economische crisis wat zichtbaarder te worden. Zo is het gevoel met belastingen ‘bij te dragen’ flink omlaag gegaan, van 58% in 2009 tot 42% in 2012. En meer dan 80% van de Nederlanders vindt inmiddels dat er meer geld naar werkgelegenheidsbeleid moet.

Lokaal wordt regionaal

De Legitimiteitsmonitor bevat dit jaar ook een thematische uitbreiding rondom het thema ‘gemeentelijke schaal en burgernabijheid’. Enkele bevindingen uit die studie zijn dat – anders dan weleens wordt gedacht – Nederlandse gemeenten Europees vergeleken niet op kleine schaal opereren; op vier na hebben alle Europese landen een kleinschaliger lokaal bestuur. Het gemiddeld aantal door lokale politici te bedienen burgers neemt toe in een stap voor stap voortschrijdend proces van schaalvergroting. Lokaal bestuur krijgt sluipenderwijs de trekken van (quasi) regionaal bestuur, terwijl de identificatie met dergelijk bestuur in Nederland relatief gering is.

Ook de mate van gehechtheid aan stad, plaats, regio en land is in Nederland een stuk lager dan in verschillende andere Europese landen.

De Legitimiteitsmonitor Democratisch Bestuur 2013 is een uitgave van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, verkrijgbaar via www.rijksoverheid.nl.

Voor meer informatie: Frank Hendriks (f.hendriks@tilburguniversity.edu, 013-4662128) of Julien van Ostaaijen (j.j.c.vanostaaijen@tilburguniversity.edu, 013-4662128).