De Republiek van Oranje

Op dinsdag 19 november 2013 verschijnt het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2013 van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis (CPG) in Nijmegen. Het thema van het jaarboek is ‘De Republiek van Oranje, 1813-2013’.

Voorpublicatie

Bert van den Braak geeft in het hoofdstuk 'Weg met den troon, weg met de koningin' een overzicht van de discussie omtrent het koningschap in het parlement. Het republikeins gedachtegoed krijgt in het Nederlands parlement pas echt gehoor nadat de sociaaldemocraten in 1888 voor het eerst worden verkozen. Centraal in de discussies over de monarchie stonden veelal thema's als de kosten, het aantal leden, vermeende invloed, of - zoals recentelijk - de eed. De sociaaldemocraten, en later ook de communisten, hielden als eersten een pleidooi voor de afschaffing van het erfelijk troonopvolgerschap. 

Verder in het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2013

In november 2013 starten de festiviteiten rond de herdenking van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden, die tot najaar 2015 zullen duren. Nederland herdenkt dan de terugkeer van de Oranjes op Nederlandse bodem en het begin van de ontwikkeling van de constitutionele monarchie. In dit jaarboek wil het CPG originele parlementair-historische invalshoeken bieden op de evolutie van ons staatsbestel vanaf 1813; bijzondere aandacht is er voor de interactie tussen het staatshoofd – steeds een telg van de in 1813 teruggekeerde familie van Oranje-Nassau – en ‘de politiek’. Zo wordt gekeken naar de betekenis van ‘1813’voor de politieke geschiedenis van Nederland: was ‘1813’ werkelijk het beginpunt van de ontwikkeling naar de moderne parlementaire democratie? Ook wordt teruggeblikt op eerdere herdenkingen in 1863, 1913 en 1963, en wordt duidelijk hoe de betekenis van ‘1813’ steeds bepaald werd door de politieke context. Het jaarboek schetst tevens de schoksgewijze maar onomkeerbare afname van de macht van de Koning in de afgelopen twee eeuwen ten faveure van kabinet, Tweede Kamer en kiezer.

Ook media beschrijft het jaarboek de ontwikkeling van de relatie tussen de Oranje-vorst(inn)en en de leden van het parlement vanaf 1813. Uit een overzicht van twee eeuwen antimonarchisme in de Tweede Kamer blijkt dat de Oranjes uit parlementaire hoek nauwelijks gevaar te duchten hadden. Een staatsrechtelijke beschouwing over de figuur van de minister van Staat gaat onder meer in op diens rol als adviseur van het staatshoofd. Het jaarboek biedt ook een vergelijkende analyse van de optredens van West-Europese staatshoofden in het Europees Parlement. CDA-fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma blikt in een interview terug op het parlementaire jaar 2012-2013, waarin zijn partij andermaal een flinke verkiezingsnederlaag leed en na tien jaar weer in de oppositie terechtkwam.

Naast de artikelen bevat het jaarboek onder meer toegelichte fragmenten uit het dagboek van premier Cals rond het huwelijk van prinses Beatrix en Claus van Amsberg, een spraakmakend Kamerdebat, necrologieën, boekbesprekingen en een kroniek van het afgelopen parlementaire jaar.