Eerste troonrede Rutte II: weinig nieuws, weinig peptalk

Gerard Breeman en Arco Timmermans, verbonden aan het Montesquieu Instituut Den Haag

De troonrede van dinsdag was de zestiende in de afgelopen 50 jaar waarin een nieuw kabinet de eerste jaarlijkse plannen presenteerde. Een nieuw kabinet, kans om een nieuw geluid te laten horen.

Maar de eerste troonrede uitgesproken door koning Willem-Alexander was uitgesproken beleidsarm: net iets onder de 50 procent van de tekst bestond uit voornemens. Alleen in 1981 was dat lager, toen koningin Beatrix voor die ongelukkige korte coalitie van Van Agt/Den Uyl eveneens voor de eerste keer de plannen van een nieuw kabinet mocht aankondigen. Volgend op de inhuldiging was er ook nu door de majesteit geen groot nieuws te brengen over de visie van het kabinet.

De dominante thema’s dit keer zijn typisch voor een traditionele crisisaanpak. We zien een sterke concentratie op financiën en economie, arbeidsmarkt en sociale zaken. Het zijn natuurlijk ook de belangrijkste onderwerpen waarover de twee coalitiepartners, na de kabinetsformatie met dat uitruilakkoord, niet snel over uitgepraat raken. De troonrede noemt de vele akkoorden die verder nog zijn gesloten: Sociaal  akkoord, Onderwijsakkoord, Energieakkoord en Techniekpact. Steeds met de hoop en verwachting dat die akkoorden veel goeds voor Nederland gaan brengen. En steeds met weinig expliciete sturingsambities van het kabinet zelf.

Koning Willem-Alexander was namens het kabinet ook nogal zwijgend over immateriële zaken. Geen immigratie, integratie of cultuur en ook over law and order, wat in voorgaande jaren nog prominent was, was niets te horen. Verder viel ons op dat na een gestage daling van de aandacht voor milieu in de afgelopen jaren dit thema nu voor het eerst sinds 1966 volledig uit de tekst is verdwenen.

In deze troonrede is er veel teruggekeken, geconstateerd en werd ons nog maar eens duidelijk gemaakt hoe slecht zo’n schuldenlast is die we met z’n allen moeten dragen. Ja ongetwijfeld. Maar waarom was er niet meer te horen over de topsectoren, landbouw, energie, of een echte impuls aan wetenschap en technologie en de kenniseconomie, allemaal zaken waar de regering juist economische groei van verwacht. We zijn gedegradeerd van kennismaatschappij tot ‘participatiemaatschappij’. Participatie waaraan en waarheen? Het is wat spijtig voor de majesteit, maar de eerste troonrede van dit kabinet stak wel erg bleek af bij het optimistische imago van de premier.

Gerard Breeman is universitair docent bestuurskunde aan de Universiteit Wageningen en fellow aan het Montesquieu Instituut.

Arco Timmermans is onderzoeksdirecteur van het Montesquieu Instituut en bijzonder hoogleraar public affairs aan Campus Den Haag van de Universiteit Leiden.

Zij leiden het onderzoeksprogramma Politiek van de Aandacht in Nederland.

Dit artikel verscheen in De Hofvijver 'prinsjesdaguitgave' d.d. 18-09-2013.