Doorstroming in de Tweede Kamer 2012

Na de verkiezingen van 12 september komen 33 huidige Kamerleden zeker niet terug. Van nog eens circa dertig is dat vrijwel zeker tot mogelijk het geval. Het vertrek van ongeveer 45 Kamerleden, twee jaar na de vorige verkiezingen, is extreem veel. Die doorstroming past echter in een beeld dat al langere tijd bestaat. Ter vergelijking: toen in 1982, ruim een jaar na de verkiezingen van 1981, een nieuwe Tweede Kamer werd gekozen, was het aantal nieuwkomers slechts veertien. De meeste partijen kwamen met nagenoeg dezelfde kandidaten als een jaar eerder.

Grote politieke verschuivingen en de voortdurende drang tot (personele) vernieuwing zijn de voornaamste oorzaken van de toegenomen parlementaire doorstroming. Sommige partijen hebben verder een maximale duur van het Kamerlidschap vastgesteld. Zo mag je bij het CDA maar drie periodes lid blijven. Bij het CDA is na de samenwerking met de PVV gekozen voor een drastische vernieuwing. Van de top 10 uit 2010 is alleen Sybrand van Haersma Buma nog over, van de 21 leden tellende zittende fractie keren er vermoedelijk slechts zes terug.

Onder de kansrijke nieuwkomers zijn veel bestuurders (zowel uit het publieke als semi-publieke domein) en fractiemedewerkers (vooral bij de SP). Van de 26 nieuwkomers uit de top veertig van de SP zijn er zeventien die uit de gelederen van de fractie of partij komen. De PVV heeft als nieuwkomers alleen kandidaten die ofwel fractiemedewerker ofwel raads- of Statenlid (of beide) zijn.

Bijzonder is de kandidatuur van enkele diplomaten (bij PvdA, VVD en D66), van een burgemeester (VVD'er Pieter Litjens), van enkele vakbondsbestuurders (CDA'er Michel Rog en PvdA'er John Kerstens) en van twee rechters (Peter Oskam, CDA en Judith Swinkels, D66). Uit het bedrijfsleven komen slechts weinig nieuwkomers: VVD'er Pieter Duisenberg (ENECO) en Jaco Geurts (zelfstandig agriër, CDA).

Opvallend is verder de terugkeer van enkele 'oudgedienden': Bram van Ojik (GroenLinks), Mei Li Vos (PvdA) en Barry Madlener (PVV). Er staan drie Eerste Kamerleden op verkiesbare plaatsen (een SP'er en twee PVV'ers). Van het kabinet-Rutte zijn vijf (VVD-)bewindslieden verkiesbaar. Het aantal leden met ministerservaring zal in de nieuwe Kamer op vier komen (Rutte, Schippers, Plasterk en Pechtold). Bij de verkiezingen van 2010 waren er nog veertien (oud-)bewindslieden kandidaat. Het aantal Kamerleden met ministeriële ervaring was nog nooit zo laag als dit keer.

Als bezwaar tegen de grote doorstroming wordt vooral gezien het verlies aan 'geheugen' in de Kamer. Daardoor verdwijnt het besef dat debatten al eerder zijn gevoerd, ontbreekt kennis over de ontstaansgeschiedenis van wetgeving en krijgen Kamerleden een kennisachterstand ten opzichte van kabinet (en ambtenaren).

Dat gebrek aan 'geheugen' speelt eveneens in fracties. Ook daar zijn nog slechts weinigen die kennis hebben van procedures en de geschiedenis van wetten, die nog nauwelijks beschikken over een netwerk in de samenleving of die hun weg nog niet weten te vinden in een woud aan informatie.

Doordat Kamerleden steeds meer bezig (moeten) zijn met hun herverkiezing, bestaat bovendien de kans dat vooral 'scoringsdrift' centraal staat en dat er minder oog is voor de - saaie - langere terwijn.