Masterclass: Is er wel een crisis in Europa en zo ja, waar en welke?

Tijdens het college van de Masterclass van 29 maart kwamen een groot aantal vragen aan de orde. Deze werden opgeworpen door de docent die deze week het college verzorgde Prof. A. Klamer, van de Erasmus Universiteit.

Het grote punt was, dat cultuur niet universeel en minder flexibel is, terwijl economie te standaardiseren is. Europa is hier geen uitzondering op. Tijdens het college is geconstateerd dat er een verschil is tussen het noorden en zuiden van Europa. Dit is een van de belangrijke factoren bij het onderzoeken, analyseren en oplossen van wat door velen een crisis in Europa wordt genoemd.

Maar….wat is een crisis en kan überhaupt nu wel van een crisis in Europa worden gesproken? Er is een verschil tussen een crisis en een probleem. Bij een crisis is er een fundamenteel probleem aan de orde. Het is een totale systemische en structurele verwarring. Er is een verlies aan narratief. In de huidige crisis is dit niet het geval.

Het systeem zelf staat niet ter discussie, want er is geen nieuw narratief. De analyse is dat bepaalde politieke stromingen, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, met het narratief van crisis kwam. Als dit algemeen zou worden overgenomen, zou dit de mogelijkheid scheppen de banken te hulp te komen met allerlei programma’s die onder normale omstandigheden niet mogelijk zouden zijn.

De wijze waarop de problemen van een frame werden voorzien was succesvol en schiep een window of opportunity waardoor inderdaad maatregelen ter ondersteuning goedgekeurd en genomen konden worden. De media speelden hierbij een grote rol. Zij namen het discours over en vervolgens ging de bal rollen.

Bij de ontwikkeling van de Europese Unie speelden twee factoren die een grote rol. Allereerst was er de drang om via de economie landen wederzijds afhankelijk te maken en zo te voorkomen dat er opnieuw een oorlog zou uitbreken. Ten tweede veroorzaakte dit een ontwikkeling die er toe leidde dat er op overheidsniveau grotere samenwerking ontstond en een Europese arena tot stand kwam waarbinnen governance een grotere rol ging spelen.

Bij de vorming van de Europese Unie hebben de markt en governance een dominante rol gespeeld. Tenslotte was om de daardoor ontstane macht effectiever te kunnen gebruiken in toenemende  mate sprake van inzet van deze macht op het mondiale toneel.

Het probleem bij Europa is, dat het systeem van informele relaties die burgers hebben, zonder dat de markt of de overheid hierbij is betrokken, geen of in ieder geval een ondergeschikte rol heeft gespeeld bij de vorming van het huidige Europa. Daar zit een groot deel van het huidige Europese probleem. Er is dus geen Europese society. Wel een eigen sfeer waarbinnen mensen leven: oikos.

Een sfeer die geen grote stimulans is om buiten haar grenzen te treden, terwijl bij de huidige situatie in Europa dat wel zou moeten, omdat er een rekening ligt, die eerder betaald zal worden als mensen buiten hun eigen oikos treden. De noties van society en oikos hebben duidelijk een niet-financiële inhoud, die essentieel is voor de ontwikkeling van Europa. Tijdens het college werd benadrukt dat dit sferen zijn van normen, waarden en vertrouwen. Markt heeft daarentegen een sterke connotatie van wantrouwen en in een situatie waar marktgerelateerde problemen dominant zijn lijdt society.

Binnen Europa is te weinig onderling vertrouwen. Van belang is dat door vertrouwen legitimiteit wordt gestimuleerd. Legitimiteit is, zoals in de andere colleges van de Masterclass is gebleken een heikel punt in Europa. De conclusie is dan ook dat society in Europa een punt is waar heel hard aan moet worden gewerkt.